Page 131 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 17 ฉบับที่ 3
P. 131
J Thai Trad Alt Med Vol. 17 No. 3 Sep-Dec 2019 481
ไม่ และเมื่อผู้ป่วยหายแล้วหมอพื้นบ้านจะมีการรับ แต่ปัจจุบันตัวยาบางชนิดอาจจะไม่มีในท้องถิ่นแล้ว
้
สินนำาใจจากผู้ป่วยแล้วแต่จิตศรัทธา หรือตามกำาลัง จึงจำาเป็นต้องไปซื้อตามร้านขายยาสมุนไพร หรือ
ทรัพย์ของผู้ป่วยโดยเรียกว่า “การปงคาย’’ ตลาดชายแดน (โดยส่วนใหญ่จะซื้อที่ตลาดช่องสะงำา
2. การศึกษาองค์ความรู้ในการรักษาโรค จ.ศรีสะเกษ และตลาดช่องเม็ก จ.อุบลราชธานี) หมอ
ริดสีดวงทวารของหมอพื้นบ้าน พื้นบ้านได้ให้ข้อคิดเห็นว่า ควรมีการปลูกพืชสมุนไพร
หมอพื้นบ้านจะมีการเรียกชื่อตำารับรักษาโรค เพื่อใช้เองในบริเวณบ้าน ที่นา หรือสวนของตน เพื่อลด
นี้ว่า “ยารักษาโรคริดสีดวงทวาร’’ และตำารับยาที่ให้ การใช้สมุนไพรจากป่า เพื่อเป็นการใช้ประโยชน์จาก
รับประทานหลังจากหายโรคหรือหลังจากรับประทาน ธรรมชาติที่ยั่งยืน โดยหมอพื้นบ้านหลายรายได้เริ่ม
ยารักษาโรคริดสีดวงทวารแล้วเพื่อเป็นการขับสารพิษ มีการปลูกพืชสมุนไพรเพื่อใช้เองแล้ว
หรือสิ่งตกค้างจากการรักษาเรียกว่า “ยาล้าง’’ หรือ วิธีการปรุงยาเริ่มจากหมอพื้นบ้านนำายาสมุนไพร
“ยาปิดปากหม้อ’’ แล้วแต่หมอพื้นบ้านเรียก โดยมี ที่ได้มาล้างทำาความสะอาด ผึ่งให้แห้ง และนำามาสับ
การใช้ยาสมุนไพรที่แตกต่างกันขึ้นอยู่กับภูมิลำาเนาที่ ย่อยขนาดให้พอดีกับการนำาลงไปใส่ในหม้อต้ม จาก
อยู่และองค์ความรู้ที่ได้รับสืบทอดมา นั้นก็จะนำาไปตากแดดให้แห้ง เมื่อแห้งแล้วก็จะนำามา
การรักษาโรคริดสีดวงทวารของหมอพื้นบ้าน จัดเป็นตำารับไว้หรือบางรายก็จะมัดรวมกันเป็นมัดไว้
ส่วนมากใช้ตำารับยาร่วมกับการบริกรรมคาถาของ บางรายก็จะเก็บไว้ในถุงหรือตะกร้า เมื่อจะใช้จึงค่อย
หมอพื้นบ้าน เป็นการใช้ความเชื่อร่วมกับองค์ความรู้ นำามาจัดเป็นตำารับยา และเมื่อผู้ป่วยจะนำาไปใช้ก็ให้
้
ในการรักษาผู้ป่วยผูกติดกับขนบธรรมเนียมประเพณี นำายาลงไปใส่หม้อ ล้างนำาเปล่าเพื่อทำาความสะอาดก็ได้
้
ของชาวบ้านในจังหวัดศรีสะเกษที่มีการนับถือผีและ จากนั้นเติมนำาพอท่วมยาสมุนไพร นำาไปตั้งไฟต้มพอ
้
เทพเจ้าของคนในพื้นที่ องค์ความรู้ตำารับยารักษาโรค เดือด และยกลงมา จากนั้นแยกนำากับสมุนไพรออก
ริดสีดวงทวารหมอพื้นบ้าน ได้ถูกรวบรวมเป็นตาราง แล้วนำาสมุนไพรไปผึ่งแดดหรือลมให้แห้ง หากยาที่
ที่ 1 ดังนี้ เหลือจากการต้มเย็นก็ให้อุ่นก่อนจะรับประทาน และ
จากตารางจะเห็นได้ว่า สรรพคุณตำารับโดยรวม มีหมอพื้นบ้านบางรายที่นำายาสมุนไพรมาบดเป็นผง
้
จะเน้นเป็นยาลดการอักเสบของหลอดเลือดดำาและ ละเอียดจากนั้นนำามาปั้นกับนำาผึ้งเป็นยาเหน็บใช้เหน็บ
ออกฤทธิ์เป็นยาระบาย เพื่อการรักษาโรคริดสีดวง ในรูทวาร การใช้ยารับประทานนั้นส่วนมากหมอพื้น-
ทวาร และมีบางส่วนที่ช่วยสมานแผลในลำาไส้ แก้ บ้านจะให้รับประทาน ครั้งละ 1-2 แก้ว เช้า-เย็น ก่อน
อาการท้องอืด และเป็นยาบำารุงกำาลัง ส่วนมากหมอ หรือหลังอาหารก็ได้ แต่ต้องอุ่นยาก่อนรับประทาน
พื้นบ้านไม่สามารถกำาหนดอัตราส่วนของตัวยาได้ ทุกครั้งหากยาเย็นลง และเมื่อต้มยาเสร็จแล้วห้ามแช่
้
อย่างชัดเจนจะใช้ความเคยชินในการจัดยา ส่วนมาก ตัวยาสมุนไพรไว้ในนำายาสมุนไพรที่ต้มไว้ ให้แยกตัว
จะใช้อัตราส่วนของแต่ละตัวในอัตราส่วน 1:1 ตัว สมุนไพรออก ใช้ระยะเวลา 15-30 วัน หรือจนกว่าจะ
ยาสมุนไพรได้มาจากป่าชุมชน และการปลูกเอง ซึ่ง หาย ตำารับยาของหมอพื้นบ้านบางรายอาจจะทำาให้มี
สัมพันธ์กับวัฒนธรรมการใช้สมุนไพรท้องถิ่นของทั้ง อาการถ่ายมากกว่าปกติ เนื่องจากตำารับยาเน้นการ
4 ชาติพันธุ์ ที่ใช้สมุนไพรท้องถิ่นในการรักษาสุขภาพ ระบายของเสียออก ข้อห้ามใช้ยาส่วนมากหมอพื้นบ้าน
