Page 119 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 20 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2565

J Thai Trad Alt Med Vol. 20 No. 3 Sep-Dec 2022 533

และแตกต่างจากการศึกษาความคงตัวทางกายภาพ บวกกับฤทธิ์ก�าจัดอนุมูลอิสระ
และทางเคมีของต�ารับกลีเซอรีนจากสารสกัดชะเอม จากผลการศึกษาฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระของยา

ทั้ง 2 พบว่าสารสกัดในวันที่ 0 มีเนื้อละเอียด มีตะกอน ต้มแก้ไข้ต�ารับหมอเมืองล้านนาด้วยวิธี DPPH และ
น้อย มีความหนืดมาก และค่า pH เป็นกลางและเมื่อ ABTS โดยวิธี DPPH พบว่าที่อุณหภูมิ 4˚ซ. มีค่า IC 50
ถูกทดสอบสภาวะการเก็บรักษาที่อุณหภูมิ 30˚ซ. เป็น ระหว่าง 15.23 ± 0.53%-22.10 ± 1.42% ที่อุณหภูมิ

เวลา 30 วัน พบว่ามีสีและการแขวนลอยในต�ารับ และ 25˚ซ. มีค่า IC 50 ระหว่าง 15.63 ± 1.14%-23.18 ±
ความหนืดลดลง ส่วนในด้านความคงตัวทางเคมีพบ 0.72% ที่อุณหภูมิ 40˚ซ. มีค่า IC 50 ระหว่าง 14.74 ±

ว่าต�ารับที่ผ่านสภาวะเร่งมีปริมาณฟีนอลิกไม่แตกต่าง 0.04%-22.85 ± 0.51% และวิธี ABTS พบว่าที่ความ
กันอย่างมีนัยส�าคัญทางสถิติ ทั้งนี้เนื่องจากกลีเซอรีน เข้มข้นระหว่าง 0.3125-5% ความสามารถในการยับยั้ง

เป็นสารประเภท trihydric alcohol จึงไม่สามารถถูก สารอนุมูลอิสระได้ 50% ที่อุณหภูมิ 4˚ซ. มีค่า IC 50
oxidize จึงท�าให้ต�ารับยาที่มีการผสมกลีเซอรีน มี ระหว่าง 2.65 ± 0.03%-3.37 ± 0.22% ที่อุณหภูมิ

ความคงตัวสูง (high stability) [24] 25˚ซ. มีค่า IC 50 ระหว่าง 2.63 ± 0.12%-3.77 ± 0.22%
จากผลการศึกษาหาปริมาณฟีนอลิกรวมของ ที่อุณหภูมิ 40˚ซ. มีค่า IC 50 ระหว่าง 2.67 ± 0.04%-
ยาต้มแก้ไข้ต�ารับหมอเมืองล้านนาที่เวลา 0-7 วัน ที่ 3.95 ± 0.05% ซึ่งเมื่อท�าการเปรียบเทียบ ค่า IC 50 เมื่อ

อุณหภูมิ 4, 25 และ 40˚ซ. พบว่ามีปริมาณฟีนอลิก เริ่มต้นและสิ้นสุดการศึกษาพบว่ามีความแตกต่าง

รวมจะค่อนข้างคงที่ในสองวันแรกของการศึกษา โดย อย่างมีนัยส�าคัญทางสถิติ ดังนั้นอุณหภูมิถือเป็นปัจจัย
ปริมาณฟีนอลิกรวมลดลงตามระยะเวลาที่เพิ่มขึ้น ที่ส�าคัญต่อการเก็บรักษายาต้มแก้ไข้ต�ารับหมอเมือง
ซึ่งมีความแตกต่างอย่างมีนัยส�าคัญทางสถิติ (p < ล้านนา เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพและ

0.05) และผลการศึกษาหาปริมาณฟลาโวนอยด์รวม ทางเคมี แปรผันตามอุณหภูมิ เมื่ออุณหภูมิสูงอัตรา
ที่อุณหภูมิ 4˚ซ. พบว่ามีปริมาณฟลาโวนอยด์รวมไม่ การเกิดปฏิกิริยาสูงท�าให้อนุภาคแยกตัวออกมาจากน�้า

แตกต่างกัน (ในวันที่ 0-1 ของการศึกษา) แต่ที่อุณหภูมิ จึงส่งผลให้เกิดตะกอนขึ้น และส่งผลให้สีเปลี่ยนแปลง
25 และ 40˚ซ. พบว่ามีปริมาณฟลาโวนอยด์ลดลง เนื่องจากอุณหภูมิที่สูงขึ้นมีผลต่อโครงสร้างของ

แตกต่างกันตั้งแต่วันแรกของการศึกษา โดยปริมาณ สารกลุ่มฟีนอลิกและฟลาโวนอยด์ที่มีหมู่ไฮดรอกซิล
ฟลาโวนอยด์รวมลดลงตามระยะเวลาการเก็บรักษาที่ (hydroxyl group) รวมอยู่ในโครงสร้าง โดยอุณหภูมิ

เพิ่มขึ้น ซึ่งมีความแตกต่างอย่างมีนัยส�าคัญทางสถิติ ที่สูงจะท�าปฏิกิริยากับอนุมูลไฮดรอกซิล (OH-) ท�าให้
[26]
นอกจากนั้นได้มีการศึกษาผลของอุณหภูมิที่มีต่อ เกิดการเปลี่ยนแปลงหรือแตกหักของพันธะได้ อีก
ปริมาณฟลาโวนอยด์ในดอกไม้ที่รับประทานได้ 14 สาย ทั้งอุณหภูมิ ออกซิเจน และแสงแดดสามารถท�าให้

[27]
พันธุ์ พบว่าการเก็บรักษาที่อุณหภูมิ 4˚ซ. ร่วมกับการ เกิดการสลายของฟลาโวนอย์ได้ การเก็บรักษายา
ใช้ภาชนะบรรจุภัณฑ์แบบ active modified atmo- ต้มที่มีประสิทธิภาพดีที่สุด คือ การเก็บที่อุณหภูมิ

[25]
sphere สามารถชะลอการสูญเสียฟลาโวนอยด์ได้ 4˚ซ. ในสารกลุ่ม triterpenoid ที่พบในบอระเพ็ด
และปริมาณสารประกอบฟีนอลิกมีความสัมพันธ์ทาง สาร rhinacanthin ที่พบในใบทองพันชั่ง สารกลุ่ม