Page 199 - วารสารการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 19 ฉบับที่ 1

J Thai Trad Alt Med Vol. 19 No. 1 Jan-Apr 2021 181

ตารางที่ 1 ส่วนประกอบของตำารับยาต้มสมุนไพรรักษา ตารางที่ 2 พืชสมุนไพรที่หมอเขียน เขื่อนทอง ใช้รักษา
โรคนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะของ หมอ โรคนิ่วในระบบทางเดินปัสสาวะ
เขียน เขื่อนทอง
ชื่อสามัญ ชื่อวิทยาศาตร์
สมุนไพร ส่วนที่ใช้ ปริมาณที่ใช้ หญ้าหนวดแมว Orthosiphon aristatus (Blume) Miq.
หญ้าหนวดแมว ทั้งต้น 51 กรัม เดือยหิน Coix lachryma-jobi Linn.
เดือยหิน ราก 51 กรัม ราชพฤกษ์ Cassia fistula L.
ราชพฤกษ์ เนื้อในฝัก 22 กรัม ข้าวเย็นเหนือ Smilax corbularia Kunth
ข้าวเย็นเหนือ หัว 22 กรัม กล้วยตีบ Musa ABB group (triploid)
กล้วยตีบ ราก 22 กรัม cv.‘teep’paradisiaca L.
บานไม่รู้โรยดอกขาว ทั้งต้น 22 กรัม บานไม่รู้โรยดอกขาว Gomphrena globosa L.
หญ้าพันงูแดง ทั้งต้น 22 กรัม หญ้าพันงูแดง Cyathula prostrata (L.) Blume.
ช้าพลู ใบ 22 กรัม ช้าพลู Piper sarmentosum Roxb.
พลูป่า ใบ 22 กรัม พลูป่า Piper macropiper Pennant
พลู ใบ 22 กรัม พลู Piper betle L.
ฝางเสน เนื้อไม้ 22 กรัม ฝางเสน Caesalpinia sappan L.

รวมปริมาณ 300 กรัม

วันละ 3 เวลา ก่อนอาหาร เช้า กลางวัน และเย็น ดื่ม

ครั้งละ 1-2 แก้ว ในกรณีเรื้อรังให้รับประทานก่อนนอน
เพิ่มอีก 2 แก้ว ก่อนนอน
4) แหล่งยาสมุนไพร

แหล่งยาสมุนไพรที่ใช้รักษานิ่วในระบบทางเดิน
ปัสสาวะ ตามสูตรตำารับของหมอเขียน เขื่อนทอง พบ
ว่าได้มาจาก 3 แหล่ง คือ

(1) ป่าธรรมชาติ
(2) สวนสมุนไพรที่ปลูกเองบริเวณรอบบ้าน

(3) ร้านขายยาสมุนไพรหรือร้านยาแผน
โบราณ
จากการให้ข้อมูลของหมอเขียน เขื่อนทอง มี

ความกังวลกับแหล่งสมุนไพรที่มีอยู่ในชุมชน และใน
ป่าธรรมชาติมีปริมาณสมุนไพรลดน้อยลงมาก หมอ

เขียน เขื่อนทอง ให้เหตุผลว่า อาจเกิดจากการใช้สาร
ภาพที่ 2 ตำารับยาต้มสมุนไพรรักษานิ่วในระบบทางเดิน เคมีมาก ทำาให้สมุนไพรสูญหายไปจากชุมชน ส่วน
ปัสสาวะ ใหญ่จะพบเฉพาะในป่าธรรมชาติเท่านั้น