Page 125 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 17 ฉบับที่ 3

วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก Journal of Thai Traditional & Alternative Medicine
ปีที่ 17 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2562 Vol. 17 No. 3 September-December 2019

นิพนธ์ต้นฉบับ

องค์ความรู้การรักษาโรคริดสีดวงทวารของหมอพื้นบ้านจังหวัดศรีสะเกษ

ชลวิทย์ สิงหกุล , เอกฤทธิ์ กลมเกลียว, เพ็ญพร จันทะเสน
*
กลุ่มงานการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก สำานักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ จังหวัดศรีสะเกษ 33000
* ผู้รับผิดชอบบทความ: chonlavitt@hotmail.com

บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความเชื่อมโยงระหว่างแบบแผนการรักษาของหมอพื้นบ้านต่อการ
อธิบายโรคและการรักษาโรคริดสีดวงทวารของหมอพื้นบ้านจังหวัดศรีสะเกษ และศึกษาองค์ความรู้ในการรักษาโรค
ริดสีดวงทวารของหมอพื้นบ้านจังหวัดศรีสะเกษ โดยใช้การศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพและเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง
จากหมอพื้นบ้านประเภทหมอยาสมุนไพรในพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษที่มีความชำานาญในการรักษาโรคริดสีดวงทวาร
และได้รับการขึ้นทะเบียนหรือต่ออายุทะเบียนหมอพื้นบ้านจังหวัดศรีสะเกษในปี 2560 ซึ่งพร้อมจะเปิดเผยข้อมูล
จำานวน 19 คน จากจำานวนทั้งหมด 243 คน เครื่องมือที่ใช้คือการอภิปรายกลุ่ม การจัดการความรู้ และแบบสัมภาษณ์
เชิงลึก ผลการศึกษาพบว่า หมอพื้นบ้านมีแบบแผนการรักษาที่สัมพันธ์กับการเกิดโรคริดสีดวงทวารว่าเป็นความผิด
ปกติของธาตุทั้งสี่แล้วแสดงออกทางธาตุดิน ซึ่งสาเหตุส่วนใหญ่มาจากพฤติกรรมในการดำาเนินชีวิตของผู้ป่วยเอง และ
เชื่อว่าโรคเกิดจากกรรมของบุคคลนั้น ๆ หรือเกิดจากสิ่งเหนือธรรมชาติ มีการบริกรรมคาถาหรือประกอบพิธีกรรม
ร่วมในระหว่างการปรุงยาหรือการให้การรักษา เป็นการเยียวยาทั้งจิตใจและร่างกายไปพร้อมกัน หมอพื้นบ้านแต่ละ
คนจะมีการรักษาที่แตกต่างกันแล้วแต่องค์ความรู้ที่ได้รับสืบทอดมา ตำารับยาสมุนไพรที่ใช้ก็แตกต่างกันตามพื้นที่
อาศัยของหมอพื้นบ้านแต่ละคน โดยส่วนมากการรักษาจะใช้ตำารับยากินเพียงอย่างเดียว และมีการใช้ยาล้างพิษยาที่ใช้
รักษาเมื่อคนไข้มีอาการดีแล้ว แต่มีบางรายพัฒนาตำารับเป็นทั้งยากิน ยาเหน็บ และยารม ในการรักษา หมอพื้นบ้าน
มีการรักษาที่แตกต่างกันแต่ก็มีความเชื่อมโยงกันในเรื่องแบบแผนการรักษาตามพุทธศาสนา และกฎแห่งกรรม
ซึ่งเป็นหลักประกอบกับการใช้ยาสมุนไพรในการรักษาโรค ควรมีการจัดการองค์ความรู้ที่ได้เป็นระบบ และพัฒนา
ต่อยอดในการรักษาทางการแพทย์แผนไทยต่อไป
คำ�สำ�คัญ: ริดสีดวงทวาร, หมอพื้นบ้าน, การแพทย์พื้นบ้าน

Received date 18/04/19; Revised date 20/08/19; Accepted date 24/09/19

475