Page 151 - journal-14-proceeding

บทคัดยอประกวดผลงานวิชาการประจําปการแพทยแผนไทย การแพทยพื้นบาน และการแพทยทางเลือกแหงชาติ ครั้งที่ 14

PPem60G การจําแนกทางสัณฐานวิทยากายวิภาควิทยา และทางเคมีดวยเครื่อง
HPTLC ของพืชสมุนไพรหามเลือดตานอักเสบและรักษาแผล 4 ชนิด ไดแก สาบเสือ

สาบหมา สาบแรงสาบกาและสาบแมว

3
1
4
1
2
หทัยชนก ปนดิษฐ , นรินทร พรินทรากุล , ภูมิ จันทรพรรัตน , จักรพงศ จันทวงศ , วันดี กฤษณพันธ
1
ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม
2
โรงเรียนยุพราชวิทยาลัย จังหวัดเชียงใหม
3 โรงเรียนหางดงรัฐราษฎรอุปถัมภ จังหวัดเชียงใหม
4
Phyto Product Research

หลักการและเหตุผล สาบเสือ (Chromolaena odorata L. R.M. King & H. Robinson) วงศ Asteraceae
เปนพืชสมุนไพรที่ใชหามเลือด ตานอักเสบและรักษาแผลในประเทศไทยมาเปนเวลานาน จากรายงานการวิจัย
ของหทัยชนก ปนดิษฐและคณะ ไดมีการพิสูจนฤทธิ์ทางชีวภาพดังกลาวทั้งในระดับหลอดทดลองและหนู
ทดลอง และหากลไกการออกฤทธิ์ในระดับโมเลกุล โดยพบวาสารสกัดใบแหงของสาบเสือที่ไดจากการหมักดวย

70% เอทานอล มีฤทธิ์ดีที่สุด โดยมีสาร scutellarein tetramethyl ether ซึ่งเปนสารกลุมฟลาโวนอยดเปน
สารออกฤทธิ์หลัก ดังนั้นสาบเสือจึงเปนพืชที่สามารถสงเสริมใหเกิดการนําไปพัฒนาเปนผลิตภัณฑหามเลือด
ตานอักเสบและรักษาแผลเชิงการคาได นอกจากสาบเสือแลว ยังมีพืชสมุนไพรอีกสามชนิดที่อยูในวงศเดียวกัน
ไดแก สาบหมา (Ageratina adenophora (Sprengel) R.M. King and H. Rob.), สาบแรงสาบกา

(Ageratum conyzoides L.) และสาบแมว (Praxelis clematidea (Griseb.) R.M. King & H. Robinson)
ยังถูกนํามาใชในการออกฤทธิ์เชนเดียวกัน แตดวยลักษณะทางกายภาพที่คลายคลึงกันมาก จึงอาจทําใหเกิด
ความสับสนในการเก็บตัวอยาง ซึ่งสงผลตอการควบคุมคุณภาพของผลิตภัณฑจากสาบเสือได

วัตถุประสงค เพื่อหาวิธีในการจําแนกพืชสมุนไพรหามเลือดทั้ง 4 ชนิด ทั้งทางดานสัณฐานวิทยา กายวิภาค
วิทยา และทางเคมี

วิธีการดําเนินงาน เก็บตัวอยางสาบเสือ สาบหมา สาบแรงสาบกา และสาบแมว ในบริเวณจังหวัดเชียงใหม

ลําพูน และเชียงราย จํานวน 5 หรือ 10 แหลง นําพืชสดมาศึกษาทางดานสัณฐานวิทยาและกายภาควิทยา
และทําการสกัดใบพืชแหง ดวยการหมักใน 70% เอทานอล และนําไปศึกษาเอกลักษณทางเคมีดวย TLC-
densitometry เปรียบเทียบกับสารมาตรฐาน scutellarein tetramethyl ether โดยใชระบบตัวทําละลาย
hexane:ethyl acetate 2:3

ผลการศึกษา พืชทั้ง 4 ชนิดมีลักษณะทางสัณฐานวิทยาและเอกลักษณทางเคมีของสารสกัดใบที่แตกตางกัน

อยางชัดเจน และมีเพียงสาบเสือและสาบแมวเทานั้นที่มีสาร scutellarein tetramethyl ether เปน
องคประกอบสําคัญ ดังนั้นฤทธิ์หามเลือด ตานอักเสบและรักษาแผลของสาบแมว อาจเนื่องมาจากการมีสาร
ออกฤทธิ์ชนิดเดียวกันกับสาบเสือ

ขอสรุป สามารถจําแนกชนิดของพืชหามเลือดทั้ง 4 ชนิดไดโดยการใชลักษณะทางสัณฐานวิทยาและเอกลักษณ
ทางเคมีได ทั้งนี้การทดสอบฤทธิ์ทางชีวภาพและปริมาณสารออกฤทธิ์ในสารสกัดสาบแมว รวมทั้งการหาสาร

ออกฤทธิ์ในสารสกัดสาบหมาและสาบแรงสาบกายังคงตองมีการศึกษาตอไป งานวิจัยนี้จะเปนพื้นฐานขอมูลอัน
ดียิ่งตอการควบคุมคุณภาพผลิตภัณฑจากสาบเสือ ซึ่งนอกจากจะเปนการกําจัดวัชพืชดังกลาว ยังสามารถสราง
มูลคาเพิ่มใหกับพืชสมุนไพรของไทยไดอีกดวย

149