Page 147 - journal-14-proceeding

บทคัดยอประกวดผลงานวิชาการประจําปการแพทยแผนไทย การแพทยพื้นบาน และการแพทยทางเลือกแหงชาติ ครั้งที่ 14

PP60G0058 การศึกษาเปรียบเทียบองคประกอบทางเคมีเบื้องตนของสมุนไพรใช

แทนกันระหวางโกษฐจุฬาลัมพาและหญาตีนนกโดยวิธีรงคเลขผิวบาง (Thin-Layer
Chromatography; TLC)

อดิสรณ คงคํา, จิตรลดา คงคํา, เจนจิรา แสงศรี, สุวรรณา กองสูง, อินทรชญาณ ชัยเลี้ยว
หนวยปฏิบัติการวิจัยการแพทยแผนเดิม คณะแพทยศาสตร มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

หลักการและเหตุผล โกษฐจุฬาลัมพา (Artemisia annua L.) เปนเครื่องยาที่มีรสสุขุมหอม รอน สรรพคุณ

ตํารายาไทยใชแกหืด แกไอ ขับเหงื่อ ตํารายาจีน ใชแกไขอันเนื่องจากวัณโรค มีสารอารติมิซินินมีฤทธิ์ตานเชื้อ
ไขจับสั่น โกษฐจุฬาลัมพาเปนเครื่องยาที่มีการใชอยางแพรหลายในตํารับยาไทย สมุนไพรแตละชนิดจะมี
สรรพคุณรักษาโรคที่แตกตางกัน แตในการปรุงยาอาจพบปญหาจากการที่เครื่องยาที่ตองการ หรือในตํารายา
นั้น ไมมีหรือขาดไป ในทางการแพทยแผนไทยมีการใชตัวยาที่มีสรรพคุณใกลเคียงกัน หรือมีสรรพคุณเสมอกัน
นั้นนํามาใชแทนกัน ตามทฤษฎีทางการแพทยแผนไทยมีการใชหญาตีนนกแทนโกษฐจุฬาลัมพา ซึ่งเครื่องยาที่

เรียก “หญาตีนนก” นั้นมีพบ 3 ชนิด คือ Mollugo pentaphylla L., Eleusine indica (L.) Gaertn. และ
Digitaria ciliaris (Retz.) Koeler จากการทบทวนวรรณกรรมยังไมเคยมีการศึกษาเปรียบเทียบองคประกอบ
ทางเคมีของสมุนไพรทั้งสองชนิด จึงทําการศึกษาโกษฐจุฬาลัมพาและหญาตีนนกโดยเปรียบเทียบองคประกอบ

ทางเคมีในครั้งนี้ ซึ่งจะเปนการลดการนําเขาสมุนไพร รวมถึงเปนขอมูลประกอบในการพิจารณาตั้งตํารับยา

วัตถุประสงค เพื่อศึกษาเปรียบเทียบองคประกอบทางเคมีเบื้องตนของโกษฐจุฬาลัมพาและหญาตีนนกดวยการ
ตรวจสอบเอกลักษณโดยวิธีรงคเลขผิวบาง

วิธีดําเนินการ เปนการศึกษาแบบการวิจัยเชิงทดลอง (Experimental Research) ตัวอยางสมุนไพรโกษฐ
จุฬาลัมพาและหญาตีนนก 3 ชนิด มาทําการตรวจสอบองคประกอบทางเคมีของสารสกัด 3 เฟส คือ n-

hexane, ethyl acetate และ methanol โดยใชวิธีรงคเลขผิวบาง (Thin-Layer Chromatography; TLC)
และทําการตรวจสอบเพื่อเปรียบเทียบองคประกอบทางเคมีเบื้องตน

ผลการศึกษา ผลการศึกษาดวยวิธี TLC ในสารสกัดของโกษฐจุฬาลัมพาและหญาตีนนก 3 ชนิด พบวาสาร
สกัดของโกษฐจุฬาลัมพาและหญาตีนนกที่สกัดดวย n-hexane และตรวจสอบดวย Anisaldehyde-H SO
4
2
สามารถพบปริมาณสารไดเปนจํานวนมากที่สุด คือ 10 – 14 แถบสาร และโกษฐจุฬาลัมพาพบมีคาอัตราการ
เคลื่อนที่ของสารบนตัวดูดซับ (Rate of flow; R Value) ตรงกับหญาตีนนกชนิด M. pentaphylla และ E.
f
indica ใกลเคียงกัน โดยมากกวาหญาตีนนกชนิด D. ciliaris โดยตรงกันมากกวารอยละ 50

ขอสรุป จากผลการศึกษาพบโกษฐจุฬาลัมพาและหญาตีนนก 3 ชนิด มีตําแหนงคา R จากการศึกษาดวยวิธี
f
TLC ตรงกันมากกวารอยละ 50 อาจมีความเปนไปไดในการนํามาใชแทนกัน แตควรตองศึกษาเพิ่มเติม

ทางพฤกษเคมีรวมถึงสารสําคัญที่ออกฤทธิ์และศึกษาฤทธิ์ความเทาเทียมกันทางเภสัชวิทยาตอไป

145