Page 110 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 20 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2565
P. 110
524 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 20 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2565
นาหรือเรียกว่า “หมอเมือง’’ มาเป็นผู้มีบทบาทส�าคัญ ซึ่งความรุนแรงของอาการจะขึ้นอยู่กับสาเหตุของโรค
ในการท�าหน้าที่สืบต่อและถ่ายทอดภูมิปัญญาในการ ไข้เป็นสัญญาณเตือนความผิดปกติในร่างกายที่บ่ง
ป้องกันและดูแลรักษาสุขภาพของคนในชุมชน [1] บอกถึงความเจ็บป่วยว่าระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย
จากสถานการณ์ปัจจุบันที่มีการระบาดของโรค ก�าลังท�างานตามหน้าที่เพื่อต่อสู้กับเชื้อโรคบางอย่าง
[4]
ติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ท�าให้ต�ารับยาแก้ไข้และ ที่บุกรุกเข้าสู่ร่างกาย ความสัมพันธ์ของอนุมูลอิสระ
สมุนไพรที่มีฤทธิ์ลดไข้ ถูกน�ามาศึกษามากมาย ซึ่ง และความเครียดออกซิเดชันกับการเกิดไข้ กรณีที่
ไข้ในทางการแพทย์แผนไทยปรากฏในคัมภีร์ตักศิลา เกิดจากจุลชีพ lipopolysaccharide กระตุ้น cyto-
หมายถึง อาการสะบัดร้อนสะบัดหนาว ปวดศีรษะ kines ก่อให้เกิดการอักเสบ และกระตุ้นเม็ดเลือดขาว
มาก ระวิงระไว ไอ จาม น�้ามูกตก กระหายน�้าเล็ก เพื่อจับกินเชื้อโรค จากนั้นให้หลั่งอนุมูลอิสระ เช่น
น้อย ปัสสาวะเหลือง ร่างกายรู้สึกอ่อนเพลีย ในหลัก ไฮดรอกซิลเรดิคัล ไนตริกออกไซด์ และอนุมูลอิสระ
ทฤษฎีปรัชญาการแพทย์แผนไทย เกิดจากศอเสมหะ อื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการตอบสนองต่อการอักเสบ
อุระเสมหะ ในกองมหาภูตรูป อาโปธาตุพิการ ธาตุรูป ในทางกลับกันอนุมูลอิสระที่หลั่งออกมาจ�านวน
ของวาโยธาตุ กองโกฏฐาสยาวาตาพิการร่วมเรียกว่า มาก ท�าให้เกิดการบาดเจ็บต่อเซลล์จากปฏิกิริยา
ทุวันโทษ กองวาโย เสมหะพิการ ในทางหมอเมือง ออกซิเดชัน และสารต้านอนุมูลอิสระจึงสามารถ
[2]
สาเหตุของไข้เกิดจากการท�างานหนัก สภาพอากาศ ลดสารก่อไข้ที่เกิดจาก cytokines อื่น ๆ เช่น NO
ความอ่อนแอทางร่างกาย สิ่งเหนือธรรมชาติ การกิน และ OH /prostaglandin E2 ที่สร้างขึ้นระหว่าง
อาหารแสลง ซึ่งจ�าแนกออกเป็น 5 กลุ่ม ได้แก่ ไข้วัน กระบวนการเกิดไข้ได้ [5]
เว้นวัน ไข้หวัด/ไข้ตัวร้อน ไข้ขึ้น/ไข้ดิ้น ไข้ฮูด (ด�า แดง ในอดีตมีการใช้ยาสมุนไพรรักษาโรคต่าง ๆ กัน
เหลือง ขาว) และไข้ตุ่มลี้ โดยต�ารับยาแก้ไข้หมอเมือง อย่างกว้างขวางมาเป็นเวลานาน ต่อมาสมุนไพรได้รับ
ล้านนาที่ปรากฏในหนังสือต�าราหมอยา ได้ข้อมูลต�ารับ ความนิยมลดลง สมุนไพรที่เข้ายาแก้ไข้ เถาบอระเพ็ด
ยาจากหมอสม จันทฤทธิ์ จังหวัดเชียงราย และหมอ ใบทองพันชั่ง เปลือกต้นตีนเป็ด และรากผักหวานบ้าน
อินถา โปธิมา จังหวัดเชียงใหม่ เป็นต�ารับยาแก้ไข้ มีรายงานผลข้างเคียงของบอระเพ็ดต่อตับเล็กน้อย
ต�ารับที่ 3 เป็นยาต้มที่ประกอบไปด้วย รากผักหวาน หากใช้นานกว่า 4 สัปดาห์ มีรายงานการบริโภคน�้า
[6]
บ้าน ทองพันชั่ง บอระเพ็ด เปลือกไม้ตีนเป็ด [3] ผักหวานที่ผสมกับฝรั่งหรือสับปะรดที่ไม่ผ่านการ
ในทางการแพทย์แผนปัจจุบันไข้มักจะมีสาเหตุ ปรุงสุกนาน 10 สัปดาห์ พบว่าท�าให้เกิดอาการไอ
มาจากความเจ็บป่วยหรือโรคภัยต่าง ๆ ที่พบบ่อย หรือหายใจล�าบากได้ และเปลือกต้นตีนเป็ด นาน
[7]
จะเป็นโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรีย ภาวะ 13 สัปดาห์ ท�าให้เกิดอาการคลื่นไส้อาเจียนในสัตว์
[8]
ร่างกายขาดน�้า การตากแดดเป็นเวลานาน อาการที่ ทดลองได้ จากปัญหาดังกล่าวและจากนโยบายส่ง
พบได้ทั่วไปเมื่อเป็นไข้ ได้แก่ ปวดหัว หนาวสั่น ครั่น เสริมการใช้ยาสมุนไพรของภาครัฐ ท�าให้ประชาชน
เนื้อครั่นตัว ปวดเมื่อยตามเนื้อตัว อ่อนเพลีย ตัวร้อน เริ่มหันกลับมาใช้ยาแผนโบราณ ยาสมุนไพร หรือยา
