Page 87 - วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 19 ฉบับที่ 2 พฤษภาคม-สิงหาคม 2564

วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก Journal of Thai Traditional & Alternative Medicine
ปีที่ 19 ฉบับที่ 2 พฤษภาคม-สิงหาคม 2564 Vol. 19 No. 2 May-August 2021

นิพนธ์ต้นฉบับ

ประโยชน์และความปลอดภัยของตำารับยาศุขไสยาศน์ในผู้ป่วยที่มีภาวะนอน

ไม่หลับ

ศศิพงค์ ทิพย์รัชดาพร , จริยา สีทา, พิพัฒพงศ์ ป้อมไชยา, สมฤทัย บุญญาวรรณ, กัญญาภัค ศิลารักษ์
*
โรงพยาบาลพระอาจารย์ฝั้น อาจาโร ตำาบลพรรณา อำาเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร 47130
*ผู้รับผิดชอบบทความ: champharmacy@hotmail.com

บทคัดย่อ
ตำ�รับย�ศุขไสย�ศน์เป็นตำ�รับย�หลวงขน�นที่ 44 ที่บันทึกไว้ในตำ�ร�พระโอสถพระน�ร�ยณ์ มีส่วนประกอบ
ของสมุนไพรทั้งหมด 12 ชนิด 78 ส่วน โดยส่วนประกอบหลักเป็นใบกัญช� 12 ส่วน มีสรรพคุณแก้สรรพโรคทั้งปวง
ห�ยสิ้น มีกำ�ลังกินข้�วได้ นอนเป็นสุขนักแล ก�รศึกษ�นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินผลประโยชน์และคว�มปลอดภัย
จ�กก�รใช้ตำ�รับย�ศุขไสย�ศน์ในผู้ป่วยนอกที่มีภ�วะนอนไม่หลับที่ม�รับบริก�ร ณ คลินิกห�งกระรอก โรงพย�บ�ล
พระอ�จ�รย์ฝั้น อ�จ�โร ด้วยก�รวิจัยเชิงสังเกตแบบไปข้�งหน้� (prospective observational study) ในผู้ป่วยนอกที่ม�
รับก�รรักษ�ภ�วะนอนไม่หลับที่ได้รับก�รตรวจและประเมินจ�กแพทย์แผนปัจจุบันและแพทย์แผนไทยแล้วว่�ควรได้
รับก�รรักษ�ด้วยตำ�รับย�ศุขไสย�ศน์ จำ�นวน 60 คน ระหว่�งเดือนมิถุน�ยน 2563-ธันว�คม 2563 กลุ่มตัวอย่�งได้รับ
้
้
ตำ�รับย�ศุขไสย�ศน์ขน�ดบรรจุซองละ 2 กรัม รับประท�นครั้งละ ½-1 ซอง โดยผสมผงย�กับนำ�ผึ้งรวงหรือนำ�ต้มสุก
วันละ 1 ครั้ง ก่อนนอน ติดต่อกัน 4 สัปด�ห์ หลังจ�กนั้นในวันที่ 7, 14, 21 และ 28 ของก�รรักษ� ให้กลุ่มตัวอย่�งกลับ
ม�ติดต�มผลก�รรักษ�เพื่อประเมินภ�วะก�รนอนไม่หลับ คุณภ�พก�รนอนหลับ คุณภ�พชีวิตด้�นสุขภ�พ 5 มิติและ
ภ�วะสุขภ�พ และอ�ก�รไม่พึงประสงค์จ�กก�รใช้ย�ด้วยแบบวัดคว�มเครียดสวนปรุง กรมสุขภ�พจิต (Suanprung
Stress Test: SPST-20), แบบประเมินคุณภ�พก�รนอนหลับฉบับภ�ษ�ไทย (Thai version of the Pittsburgh Sleep
Quality Index: T-PSQI), แบบประเมินคุณภ�พชีวิต (EQ-5D-5L) และแบบติดต�มเหตุก�รณ์ไม่พึงประสงค์ (adverse
events) ต�มลำ�ดับ ผลก�รศึกษ�พบว่� กลุ่มตัวอย่�งร้อยละ 96.67 มีภ�วะก�รนอนไม่หลับดีขึ้นหลังรับประท�น
ตำ�รับย�ศุขไสย�ศน์ มีคะแนนคุณภ�พก�รนอนหลับเฉลี่ยเปรียบเทียบก่อนและหลังรับประท�นตำ�รับย�ศุขไสย�ศน์
ลดลงอย่�งมีนัยสำ�คัญท�งสถิติ จ�ก 14.13 ± 2.29 คะแนน เป็น 6.47 ± 1.90 คะแนนต�มลำ�ดับ โดย 3 องค์ประกอบที่
มีคะแนนเฉลี่ยลดลงม�กที่สุดได้แก่ 1) องค์ประกอบที่ 2 ระยะเวล�ตั้งแต่เข้�นอนจนกระทั่งหลับ 2) องค์ประกอบที่ 3
ระยะเวล�ของก�รนอนหลับ และ 3) องค์ประกอบที่ 4 ประสิทธิผลก�รนอนหลับโดยปกติวิสัย คะแนนคุณภ�พชีวิต
5 มิติและภ�วะสุขภ�พเฉลี่ยของกลุ่มตัวอย่�งก่อนรับประท�นตำ�รับย�ศุขไสย�ศน์เท่�กับ 0.821 ± 0.19 และ 83.43 ±
14.07 คะแนนต�มลำ�ดับ หลังรับประท�นตำ�รับย�ศุขไสย�ศน์ ครบ 4 สัปด�ห์ คะแนนคุณภ�พชีวิต 5 มิติและภ�วะ
สุขภ�พเฉลี่ยมีค่�เท่�กับ 0.903 ± 0.11 และ 89.27 ± 11.45 คะแนน ซึ่งเพิ่มขึ้นอย่�งมีนัยสำ�คัญท�งสถิติ อ�ก�รไม่พึง
ประสงค์จ�กก�รใช้ตำ�รับย�ศุขไสย�ศน์ที่พบม�กที่สุด 3 อันดับแรก ได้แก่ อ�ก�รแสบร้อนกล�งอก อ�ก�รเวียนศีรษะ
และอ�ก�รป�กแห้ง คอแห้ง ผลก�รศึกษ�ที่ได้ชี้ให้เห็นว่�ตำ�รับย�ศุขไสย�ศน์ส�ม�รถแก้ไขปัญห�ภ�วะก�รนอนไม่
หลับของกลุ่มตัวอย่�งได้ดี โดยประเมินจ�กคะแนนคุณภ�พก�รนอนหลับ คะแนนคุณภ�พชีวิตด้�นสุขภ�พ 5 มิติและ
ภ�วะสุขภ�พที่ดีขึ้น รวมทั้งมีคว�มปลอดภัยในกลุ่มตัวอย่�งที่ใช้ย�อย่�งต่อเนื่องเป็นระยะเวล� 1 เดือน
คำ�สำ�คัญ: ศุขไสย�ศน์, ใบกัญช�, ภ�วะนอนไม่หลับ, ประโยชน์, คว�มปลอดภัย

Received date 26/02/21; Revised date 02/08/21; Accepted date 16/08/21

317