Page 138 - journal-14-proceeding

บทคัดยอประกวดผลงานวิชาการประจําปการแพทยแผนไทย การแพทยพื้นบาน และการแพทยทางเลือกแหงชาติ ครั้งที่ 14

PP60G0055 สภาวะการคงอยูของภูมิปญญาทองถิ่นดานการรักษาสุขภาพในสี่
ชาติพันธุจังหวัดศรีสะเกษ

2
1
ชลวิทย สิงหกุล ,สิริกัลยา สุขขี
1 2
กลุมงานการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ มหาวิทยาลัยราชภัฏศรีสะเกษ

หลักการและเหตุผล ภูมิปญญาทองถิ่นดานการดูแลสุขภาพเชื่อมโยงกับความเชื่อทางศาสนา วัฒนธรรม
หากภูมิปญญาทองถิ่นถูกละเลยทอดทิ้ง ไมมีการสืบทอด อาจสงผลตอการสูญหายของภูมิปญญาอันทรงคุณคา

จึงไดศึกษาสภาวะการคงอยูของภูมิปญญาทองถิ่นดานการรักษาสุขภาพในสี่ชาติพันธุ จังหวัดศรีสะเกษ

วัตถุประสงค เพื่อศึกษาบริบทเรื่องสุขภาพความเจ็บปวยในชุมชนและภูมิปญญาทองถิ่น และศึกษาสภาวะการ

ใชประโยชนจากภูมิปญญาทองถิ่นดานการดูแลสุขภาพ ในสี่กลุมชาติพันธุ จังหวัดศรีสะเกษ

วิธีดําเนินการ ศึกษาจากขอมูลปฐมภูมิจากการประเมินเพื่อออกหนังสือรับรองหมอพื้นบาน ตามระเบียบ
กรมพัฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลือก วาดวยการออกหนังสือรับรองหมอพื้นบาน พ.ศ.๒๕๕๔
ที่รับรองโดยสํานักงานสาธารณสุขจังหวัดศรีสะเกษ จํานวน ๒๓๓ คน ในชวงเดือน มกราคม–เมษายน ๒๕๕๗
แลวใชแบบสัมภาษณรายบุคคล การวิเคราะหขอมูลโดยใชสถิติเชิงพรรณนา นําเสนอดวยการแจกแจงความถี่

รอยละ คาเบี่ยงเบนมาตรฐาน วิเคราะหเนื้อหาโดยการจัดหมวดหมู อธิบายและวิเคราะหเนื้อหา

ผลการศึกษา พบวา มีหมอพื้นบานผานการประเมินรับรอง จํานวน ๒๓๓ คน หมอพื้นบานสวนใหญเปนชาติ

พันธุลาว รอยละ ๖๐ รองลงมาชาติพันธุเขมร รอยละ ๒๒.๓ ชาติพันธุกุย รอยละ ๑๕.๕ และชาติพันธุเยอ
รอยละ ๒.๑ สวนใหญ เปนเพศชาย รอยละ ๘๒.๔ มีอายุในชวง ๖๐-๗๙ ป มีการศึกษาในระดับประถมศึกษา
ชั้นปที่ ๔ และอาชีพเกษตรกรรม สถานะของหมอพื้นบาน เปนหมอยามากที่สุด รอยละ ๖๓.๐๙ รองลงมาเปน

หมอไสยศาสตร รอยละ ๗.๓ และหมอนวด รอยละ ๕.๑๕ ตามลําดับ ในกระบวนการรักษามีการยกครู เชน
ขันธ ๕ ขันธ ๘ ผาขาวแพรวา และคาคาย ๑๒ บาท หรือ ๒๔ บาท โดยในระหวางการรักษาจะมีขอหามหรือ
ขอปฏิบัติในการรักษา สวนใหญจะมีการติดตามประเมินผลการรักษาตอเนื่อง การวินิจฉัยอาการดวยการใชมือ
คลํา สังเกตลักษณะดวงตา สีผิว ฝามือ หรือเสี่ยงทาย เมื่อทําการรักษาแลว จะไมเรียกรองคาสมนาคุณ มีเพียง
คาครูตามขอกําหนดของภูมิปญญาเทานั้น ในการถายทอดความรูหมอ สวนใหญพรอมจะเปดเผยความรูและ

ถายทอดใหลูกหลานที่มีความใกลชิด โดยไมเก็บคาคาถายทอดภูมิปญญา ประชาชนสวนใหญเลือกใช
การแพทยแผนปจจุบันกอน และเลือกหมอพื้นบานเปนทางเลือก มีระดับการใชประโยชนจากภูมิปญญา
ทองถิ่นดานการดูแลสุขภาพในระดับมาก มีคาเฉลี่ยเทากับ ๓.๗๙ คาเบี่ยงเบนมาตรฐาน ๐.๙๖ ซึ่งมีเหตุผล

เนื่องจากยังมีความมั่นใจ ความสะดวก ขั้นตอนไมยุงยาก และยังสามารถใชกับสัตวในชุมชนไดอีกดวย
ประเภทการรักษา ไดแก ๑) การใชยาสมุนไรในการรักษาโรค ในรูปแบบการตม ฝนรับประทาน ๒) การใชไสย
ศาสตร หรือรวมกับยาสมุนไพรในการรักษาอาหารเจ็บปวย ๓) หมอนวดจับเสน เพื่อบรรเทาอาการปวด
บางครั้งใชกับน้ํามันรวมดวย

ขอสรุป ประชาชนในแตละชาติพันธุมีแนวคิดในการดูแลสุขภาพไมแตกตางกัน มีการปรับตัวในการยอมรับ
การแพทยแผนปจจุบันมากขึ้น แตไมปฏิเสธรูปแบบการรักษาดวยภูมิปญญาทองถิ่น สวนใหญยังมีการใช

ประโยชนสอดคลองกับวิถีชีวิตวัฒนธรรมของคนแตละชาติพันธุ ขอเสนอแนะ ควรมีการสงเสริมใหหมอ
พื้นบานมีบทบาทชัดเจนเพิ่มชองทางการถายทอดความรูใหผูที่สนใจเพื่อรักษาภูมิปญญาทองถิ่นไวอยางยั่งยืน

136