Page 188 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 20 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2565

602 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 20 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2565

IL-6 ได้ตั้งแต่ที่ความเข้มข้น 20 mM เมื่อศึกษากลไก E. coli, Salmonella, Shigella ซึ่งก่อให้เกิดอาการของ
ของการยับยั้งดังกล่าวพบว่า deoxysappanone B มี โรคอาหารเป็นพิษ ได้แก่ อาเจียน ถ่ายเหลวและอาการ

การยับยั้งการท�างานของ NF-κB ท�าให้การสร้างสาร ปวดท้อง ในการรักษาโรคดังกล่าวในทางแผนปัจจุบัน
กระตุ้นในกระบวนการอักเสบนั้นมีระดับที่ลดลง [16] มีทั้งการให้ยาปฏิชีวนะเพื่อฆ่าเชื้อ การให้ยาแก้อักเสบ
นอกจากสาร brazilin และ deoxysappa- เพื่อลดอาการอักเสบในล�าไส้ และการให้ยารักษาตาม

none B แล้ว สารส�าคัญตัวอื่น ๆ ของแก่นฝาง ได้แก่ อาการ เช่น ยาลดอาการท้องอืด ยาบรรเทาอาการ
protosappanin A, sappanchalcone, brazilane, ปวดท้อง
3-deoxysappanchalcone มีฤทธิ์ยับยั้ง nitric ในทางการแพทย์แผนไทยมีการจ่ายยาสมุนไพร

oxide โดยมีค่า IC 50 เท่ากับ 12.5, 31.0, 36.7 และ ให้แก่ผู้ป่วยในหลายรูปแบบ เช่น การต้มน�้า หรือ
58.6 mM ตามล�าดับ [18,25] โดย protosappanin A การดองเหล้า เป็นต้น ดังนั้นการใช้แก่นฝางต้มน�้า
และ 3-deoxysappanchalcone มีกลไกยับยั้ง nitric หรือการดองเหล้าอาจจะช่วยสกัดสารส�าคัญในฝาง

oxide ได้ในระดับ mRNA เช่นเดียวกับสาร brazilin ที่มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ได้แก่ brazilin ซึ่งพบว่า
และ deoxysappanone B [18] มีฤทธิ์ในการยับยั้งเชื้อแบคทีเรียทั้งแกรมบวกและ

2.5 ควำมเป็นพิษของแก่นฝำง แกรมลบได้หลายชนิดไม่ว่าจะเป็น S. aureus, S.
สารสกัดชั้นน�้าของแก่นฝางถูกน�ามาทดสอบ enterica Typhimurium, B. cereus, V. cholerae
ความเป็นพิษกึ่งเรื้อรังในหนู โดยให้หนูทดลอง และ E. coli โดยเฉพาะอย่างยิ่งการยับยั้งแบคทีเรีย

รับประทานสารสกัดชั้นน�้าของแก่นฝางที่ขนาด 250, ที่มีการดื้อต่อยาปฏิชีวนะในกลุ่ม methicillin และ
500 และ 1,000 mg/kg ต่อน�้าหนักตัวของหนูติดต่อกัน vancomycin โดยรูปแบบการใช้แก่นฝางไม่ว่าจะ

เป็นเวลา 30 วัน ผลที่ได้พบว่าสารสกัดจากแก่นฝางที่ เป็นการต้มน�้า การใช้วิธีหมักในเหล้า ก็อาจมีส่วนช่วย
[27]
ทุกขนาดไม่ก่อให้เกิดความผิดปกติในสัตว์ทดลอง สกัดสารที่ยับยั้งแบคทีเรียได้ นอกจากการยับยั้งเชื้อ
นอกจากนั้นเมื่อมีการทดสอบที่ความเข้มข้นสูงขึ้น แบคทีเรียได้หลากหลายชนิดแล้ว แก่นฝางยังมีฤทธิ์

โดยให้หนูทดลองรับประทานสารสกัดชั้นน�้าของฝาง ต้านการอักเสบ โดยสามารถยับยั้งการผลิตสารใน
ที่ขนาด 2,500, 3,500 และ 5,000 mg/kg ต่อน�้าหนัก กระบวนการอักเสบ ได้แก่ IL-6, TNF-α ซึ่งจะมีส่วน
ตัวของหนูติดต่อกันเป็นเวลา 28 วัน พบว่าฝางไม่ก่อ ช่วยบรรเทาอาการอักเสบของล�าไส้เนื่องมาจากการติด

ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงใด ๆ ทั้งในส่วนของน�้าหนัก เชื้อ การออกฤทธิ์ของแก่นฝางมาจากสารเคมีที่เป็น
ตัวและอวัยวะต่าง ๆ [28] องค์ประกอบหลักคือ brazilin ซึ่งเป็นสารส�าคัญใน
กลุ่ม flavonoid ที่มีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อแบคทีเรียและต้าน
บทวิจ�รณ์ การอักเสบ นอกจากนั้นยังพบสารหลายชนิดในแก่น

โรคอาหารเป็นพิษจากเชื้อแบคทีเรียเป็นโรคที่ ฝาง ได้แก่ deoxysappanone B, protosappanin

พบได้บ่อยในประเทศไทย โดยเชื้อแบคทีเรียที่เป็น A, sappanchalcone, brazilane, 3-deoxysap-
สาเหตุส�าคัญของโรคนี้มีทั้งแบคทีเรียแกรมบวกและ panchalcone สารเหล่านี้มีส่วนช่วยลดอาการอักเสบ
แบคทีเรียแกรมลบ เช่น S. aureus, B. cereus, ได้ ดังนั้นกลไกการออกฤทธิ์ของแก่นฝางต่อการช่วย