Page 186 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 20 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2565

600 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 20 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2565

อาหารเป็นพิษมีสองกลุ่มใหญ่ คือ แบคทีเรียแกรม IL-6, TNF-α และ IL-1b จะกระตุ้นให้เกิดการอักเสบ
บวกและแบคทีเรียแกรมลบ โดยแบคทีเรียแกรม ผนังล�าไส้ท�าให้ผู้ป่วยมีอาการปวดท้องร่วมกับถ่าย

บวกที่พบบ่อยในผู้ป่วยโรคอาหารเป็นพิษ ได้แก่ เหลว นอกจากนั้นการติดเชื้อบางชนิด เช่น Shigella
S. aureus, B. cereus, Listeria monocytogenes, จะท�าให้เซลล์บริเวณผนังล�าไส้เกิดการตายและท�าให้
Clostridium perfringens และ Clostridium เกิดการอักเสบรุนแรงบริเวณล�าไส้ [13-14]

botulinum โดยอาการแสดงของผู้ป่วยที่ได้รับเชื้อ
แบคทีเรียเหล่านี้จะมีอาการอาเจียน เวียนศีรษะ 2. ฝ�ง
ปวดท้อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าเป็นการได้รับเชื้อ 2.1 ลักษณะทำงพฤกษศำสตร์

C. botulinum ผู้ป่วยจะมีอาการรุนแรงมากยิ่งขึ้น เช่น ฝางเป็นไม้ยืนต้นที่อยู่ในวงศ์ Fabaceae ที่มี
เป็นอัมพาตชั่วคราว ไม่สามารถกลืนอาหารได้ พูดไม่ ความสูง 4-8 เมตร ล�าต้นและกิ่งมีหนามจ�านวนมาก
[11]
ได้ แต่อย่างไรก็ตามอาการเหล่านี้สามารถหายได้เอง เนื้อไม้ลักษณะเป็นสีน�้าตาล แก่นไม้เป็นสีแดง ใบ
ส�าหรับแบคทีเรียแกรมลบที่เป็นสาเหตุของโรคอาหาร มีลักษณะเป็นใบประกอบแบบขนนกเรียงสลับกัน
เป็นพิษและพบได้บ่อย ได้แก่ Campylobacter เป็นคู่ประมาณ 8-16 คู่ ขนาดใบมีความยาว 20-45

jejuni, Salmonella, Shigella, Escherichia coli, เซนติเมตร กว้าง 10-20 เซนติเมตร ดอกมีลักษณะ
Yersinia enterocolitica, Vibrio cholerae ผู้ป่วย เป็นช่อความยาวรวมตลอดช่อดอกประมาณ 30-40
ที่ติดเชื้อแบคทีเรียกลุ่มนี้มักจะมีอาการท้องเสีย ถ่าย เซนติเมตร กลีบดอกมีสีเหลือง [15]

เหลว ปวดท้องอย่างรุนแรง ในผู้ป่วยบางคนอาจพบ 2.2 สำรส�ำคัญที่พบในแก่นฝำง
อาการไข้ อาเจียน หรือมีอาการอักเสบของล�าไส้ร่วม แก่นฝางพบสาร brazilin เป็นองค์ประกอบหลัก

ด้วย โดยอาการต่าง ๆ ที่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย โดยสารดังกล่าวจัดอยู่ในกลุ่ม homoisoflavonoids
แกรมลบสามารถหายเองได้ แต่จะใช้เวลานานกว่า นอกจาก brazilin แล้วยังพบสารอื่น ๆ อีกหลาย
การติดเชื้อแบคทีเรียแกรมบวก เนื่องจากการติดเชื้อ ชนิด ได้แก่ brazilein, sappanol, episappanol,

แบคทีเรียแกรมลบมีอาการรุนแรงกว่าจึงอาจต้องมี protosappanin A-C, caesappin A-B, sappa-
การใช้ยาปฏิชีวนะในผู้ป่วยบางรายเพื่อช่วยฆ่าเชื้อและ none A, sappanone B, deoxysappanone B,
รักษาอาการติดเชื้อในล�าไส้ [11-12] neosappanone A, neoprotosappanin, caesalpin

1.2 อำกำรอักเสบในล�ำไส้จำกกำรติดเชื้อ J, caesalpin P และ 3-deoxysappanchalcone
เชื้อแบคทีเรียแกรมลบหลายชนิดสามารถ นอกจากนั้นยังพบสารในกลุ่ม phenolic ได้แก่ cae-
บุกรุกเข้าสู่ล�าไส้และกระตุ้นให้เกิดการอักเสบบริเวณ salpiniaphenol A-H, epicaesalpin J, 7,10,11-tri-

ล�าไส้ได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการติดเชื้อ Salmonella, hydroxydracaenone [10,16-18]
Shigella และ E. coli ซึ่งเชื้อเหล่านี้จะยึดเกาะกับผนัง 2.3 ฤทธิ์ต้ำนเชื้อแบคทีเรียของแก่นฝำง

ล�าไส้ส่งผลให้มีเซลล์แมคโครฟาจจ�านวนมากเคลื่อน มีการน�าแก่นฝางมาสกัดสารด้วยตัวท�าละลาย
ตัวมายังบริเวณที่มีการติดเชื้อและผลิตสารเพื่อท�าลาย หลากหลายชนิด เช่น น�้า, เมทานอล, เอทานอล และ
เชื้อแบคทีเรียเหล่านี้ สารดังกล่าวเช่น nitric oxide, เฮกเซน เป็นต้น ซึ่งผลของสารสกัดจากตัวท�าละลาย