Page 60 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 20 ฉบับที่ 2 พฤษภาคม-สิงหาคม 2565
P. 60
258 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 20 ฉบับที่ 2 พฤษภาคม-สิงหาคม 2565
- มารดาที่เคยผ่าตัดเต้านม หรือมีประสบการณ์ plia) ต้นมะหวด (Lepisanthes rubiginosa (Roxb.)
เป็นเต้านมอักเสบมาก่อน Leenh.) ล�าต้นตานกกด (Ellipanthus tomentosus
- มารดาที่ดื่มยาต้มสมุนไพรชนิดอื่นที่ไม่ใช่ยา Kurz) ล�าต้นฝางแดง (Caesalpinia sappan L.) และ
ต้มของโครงการวิจัย ส่วนเหนือดินของไผ่จืด (Pogonatherum crinitum
(Thunb.) Kunth)
3. กลุ่มกำรศึกษำ 3.2 กลุ่มควบคุม เป็นมารดาหลังคลอดที่เข้า
ผู้เข้าร่วมวิจัยแบ่งเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ รับบริการยังโรงพยาบาลแวงน้อย จังหวัดขอนแก่น
3.1 กลุ่มทดลอง เป็นมารดาหลังคลอด ได้รับน�้าอุ่น วันละ 4 ลิตร เป็นเวลา 10 วัน (2 วันแรก
ที่เข้ารับบริการยังโรงพยาบาลหนองสองห้อง อยู่ในความดูแลของพยาบาล และไปปฏิบัติต่อเองที่
จังหวัดขอนแก่นได้รับยาประสะน�้านม สูตรพ่อ บ้านอีก 8 วัน)
ขาว เฉียบแหลม หมอพื้นบ้านแห่ง ต.ดงเค็ง
อ.หนองสองห้อง จ.ขอนแก่น โดยผู้เข้าร่วมวิจัย 4. กำรประเมินผล
แต่ละคนจะได้รับยาต้มสูตรพ่อขาว เฉียบแหลม 4.1 ประเมินค่าคะแนนการมาของน�้านม
ทันทีหลังคลอด ดื่มวันละ 4 ลิตร เป็นเวลา 10 ผู้เข้าร่วมวิจัยจะได้รับการประเมินการมาของ
วัน (2 วันแรกอยู่ในความดูแลของพยาบาลใน น�้านมทุก 3 ชั่วโมง โดยการบีบน�้านมด้วยปลายนิ้ว
โรงพยาบาล และรับยากลับไปกินต่อที่บ้านอีก 8 วัน) หัวแม่มือกับนิ้วชี้วางที่ขอบ นอกลานหัวนม หรือห่าง
วิธีการต้มยาขณะอยู่ในความดูแลของพยาบาลใน จากหัวนม 3 ซ.ม. แล้วกดปลายนิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้
โรงพยาบาลใช้วิธีการดั้งเดิมที่โรงพยาบาลใช้จริงคือ เข้าหาผนังอกแล้วบีบนิ้วเข้าหากันเบา ๆ เป็นจังหวะลึก
ยา 1 ห่อ มีน�้าหนักยารวม 200 กรัม ต้มในน�้าเดือด ลงไปด้านหลังของลานหัวนม โดยกดบีบ/ปล่อย เป็น
(100 องศาเซลเซียส) ครั้งละ 3 ลิตร นาน 2 ชั่วโมง จังหวะ และห้ามรีดคั้นเต้านม กดหรือดึงหัวนม ท�าการ
กรองน�้าต้มใส่ภาชนะขนาด 1 ลิตรไว้ ยา 1 ห่อจะใช้ บีบเพื่อประเมินน�้านมก่อนที่ทารกจะเข้าเต้าเพื่อดูดนม
ต้ม 6 ครั้ง/วัน จึงเปลี่ยนห่อยาใหม่ในวันรุ่งขึ้น เมื่อผู้ ท�าการประเมินเป็นเวลา 48 ชั่วโมงหลังคลอด
เข้าร่วมวิจัยกลับบ้านจะได้รับยาคนละ 1 ห่อ น�้าหนัก จดบันทึกเป็นระดับคะแนน 0-4 ตามปริมาณ
รวม 200 กรัม ให้ใช้ต้มในน�้าเดือดครั้งละ 2 ลิตร โดย น�้านมที่ไหลออกมาเมื่อบีบ โดยมีเกณฑ์ดังนี้ ไม่มี
ต้ม 2 ครั้งต่อวัน และต้มดื่มไปเรื่อย ๆ จากวันที่ 3 น�้านมออกมาเลย คะแนนเท่ากับ 0 มีน�้านมไหลซึม แต่
จนถึงวันที่ 10 หลังคลอด ไม่เป็นหยดออกมา คะแนนเท่ากับ 1 มีน�้านมไหลออก
ในต�ารับยา 1 ห่อ ประกอบด้วยตัวยา ได้แก่ ราก มา 1-2 หยด คะแนนเท่ากับ 2 มีน�้านมไหลออกมา 3-4
และเถานมวัว (Uvaria rufa Blume) รากกล้วยเต่า หยด คะแนนเท่ากับ 3 และ เมื่อมีน�้านมไหลออกมา 5
(Polyalthia debilis (Pierre) Finet &Gagnep) ราก หยดขึ้นไปหรือไหลพุ่ง คะแนนเท่ากับ 4 ทั้งนี้ได้ฝึกวิธี
หุ่นไห้ (Erythroxylum cuneatum (Miq.) Kurz ) เถา การบีบน�้านมและการสังเกตลักษณะหยดน�้านมที่ไหล
กระทงลาย (Celastrus paniculatus Willd.) รากเล็บ ออกมาเพื่อให้ผู้ประเมินมีมาตรฐานในการให้คะแนน
เหยี่ยว (Ziziphus oenoplia (L.) Mill. var. oeno- เป็นแนวทางเดียวกันทั้งสองโรงพยาบาล
