Page 109 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 20 ฉบับที่ 1

วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก Journal of Thai Traditional & Alternative Medicine
ปีที่ 20 ฉบับที่ 1 มกราคม-เมษายน 2565 Vol. 20 No. 1 January-April 2022

นิพนธ์ต้นฉบับ

ภูมิปัญญาพื้นบ้านอีสานในการนวดรักษาโรคข้อเข่าเสื่อม

กัญญารัตน์ เป็งงำาเมือง , จินตนา จุลทัศน์ , กรรณิการ์ พุ่มทอง , สุรีรัตน์ บุตรพรหม †
*
*
*,‡
* คณะแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลือก มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี ตำาบลในเมือง อำาเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี 34000
† คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี ตำาบลในเมือง อำาเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี 34000
‡ ผู้รับผิดชอบบทความ: Kanyarat.p@ubru.ac.th

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิปัญญาและรวบรวมองค์ความรู้การนวดเพื่อบำาบัดโรคข้อเข่าเสื่อมของ
หมอพื้นบ้านอีสานในจังหวัดอุบลราชธานีและจังหวัดศรีสะเกษ ซึ่งเป็นพื้นที่ของวัตนธรรมไทยลาว และวัฒนธรรม
เขมร ตามลำาดับ และเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ส่วนใหญ่ของอีสาน เป็นการศึกษาเชิงคุณภาพที่ใช้การสัมภาษณ์เชิงลึก สังเกต
จดบันทึก บันทึกภาพและเสียง เพื่อเก็บรวบรวมข้อมูลหมอพื้นบ้านที่มีประสบการณ์ในการรักษาและเป็นที่ยอมรับ
ของคนในชุมชน ใช้การวิเคราะห์เนื้อหา ส่งคืนข้อมูลให้หมอพื้นบ้านตรวจสอบและนำารายงานกลับคืนเพื่อแก้ไขเพิ่ม
เติมตามที่หมอพื้นบ้านต้องการเปิดเผย จากนั้นได้วิเคราะห์ข้อมูลเปรียบเทียบตำาแหน่งทางกายวิภาคศาสตร์โดยแพทย์
แผนไทยประยุกต์และนักกายภาพบำาบัด ผลการศึกษาพบว่า หมอพื้นบ้านที่รักษาโรคข้อเข่าเสื่อมด้วยการนวด จำานวน
12 คน เป็นหมอพื้นบ้านจังหวัดอุบลราชธานีจำานวน 6 คน และจังหวัดศรีสะเกษ จำานวน 6 คน เป็นเพศชาย 9 คน
เพศหญิง 3 คน และส่วนมากเป็นผู้สูงอายุ โดยหมอพื้นบ้านที่ศึกษามีขั้นตอนในการรักษา โรคข้อเข่าเสื่อมคล้ายคลึง
กันแสดงให้เห็นถึงการผสมผสานวัฒนธรรม ซึ่งมีลักษณะการผสมผสานทั้งแบบการรักษาโรค วิธีการรักษา ด้าน
ความเชื่อและการประกอบพิธีกรรมก่อนการรักษาต่างกันเล็กน้อย ขั้นตอนในการรักษาโรคข้อเข่าเสื่อมประกอบด้วย
1) การตั้งขันบูชาครู 2) การสัมภาษณ์ประวัติ 3) การตรวจร่างกาย 4) การนวด 5) การตรวจประเมินหลังนวด และ
6) การให้คำาแนะนำาในการปฏิบัติตน หมอพื้นบ้านเน้นการรักษาแบบองค์รวม ทั้งด้านร่างกาย จิตใจ และจิตวิญญาณ
การนวดพื้นบ้านเป็นการคลายเส้นเอ็น กล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนไหวข้อเข่า เพิ่มการไหลเวียนเลือด เพิ่ม
ความยืดหยุ่นของข้อ บรรเทาอาการปวด เพิ่มคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้นได้ การศึกษานี้เป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาพื้นบ้าน
ข้อมูลที่ได้สามารถใช้เป็นข้อมูลสำาหรับประชาชนหรือบุคลากรทางการแพทย์ให้เข้าใจภูมิปัญญาการแพทย์พื้นบ้าน
และนำาไปประยุกต์ใช้ในการดูแลสุขภาพแบบผสมผสานในผู้ป่วยโรคข้อเข่าเสื่อมต่อไป

คำ�สำ�คัญ: ข้อเข่าเสื่อม, หมอพื้นบ้าน, การนวดพื้นบ้าน

Received date 12/09/21; Revised date 11/11/21; Accepted date 31/03/22

89