Page 193 - วารสารการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 18 ฉบับที่ 3

วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก Journal of Thai Traditional & Alternative Medicine
ปีที่ 18 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2563 Vol. 18 No. 3 September-December 2020

นิพนธ์ต้นฉบับ

การสำารวจภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์พืชสมุนไพรในป่าครอบครัว

อำาเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร: กรณีศึกษา นายจวงจันทร์ อุสาพรหม

นพดล หงษ์สุวรรณ , รัตนา อินทเกตุ , ไกรศรี ศรีทัพไทย , ขนิษฐา ทุมา , สุธิตรา พลรักษา ,
†
*, §
*
*
*
ผกามาศ ตั้งสุวรรณกุล ‡
สาขาวิชาการแพทย์แผนไทย คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน วิทยาเขตสกลนคร จังหวัดสกลนคร 47160
*
กลุ่มงานแพทย์แผนไทยและแพทย์ทางเลือก สำานักงานสาธารณสุขจังหวัดเลย จังหวัดเลย 42000
†
กลุ่มงานการแพทย์แผนไทย โรงพยาบาลโพนนาแก้ว จังหวัดสกลนคร 47230
‡
§ ผู้รับผิดชอบบทความ: noptmc0550@gmail.com

บทคัดย่อ
การสำารวจภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์พืชสมุนไพรในป่าครอบครัว มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการใช้ภูมิปัญญา
จากพืชสมุนไพรจากป่าครอบครัวของนายจวงจันทร์ อุสาพรหม ในอำาเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร โดยทำาการ
ลงพื้นที่สำารวจเก็บข้อมูลและสัมภาษณ์ข้อมูลจากผู้รู้ในพื้นที่ในระหว่างเดือนมกราคม-กุมภาพันธ์ พุทธศักราช 2562
แล้วนำาข้อมูลที่ได้มาจำาแนกประเภทตามการใช้ประโยชน์ ผลการสำารวจพรรณไม้ในป่าครอบครัวขนาด 12 ไร่ พบพันธุ์
พืชทั้งหมด 76 ชนิด แบ่งการจำาแนกตามวงศ์พืชได้ทั้งหมด 40 วงศ์ สำาหรับวงศ์พืชที่พบมากที่สุด 3 ลำาดับแรก คือ พืช
วงศ์ Fabaceae พบจำานวน 9 ชนิด พืชวงศ์ Rubiaceae พบจำานวน 8 ชนิด และพืชวงศ์ Apocynacae พบจำานวน 4 ชนิด
ตามลำาดับ และแบ่งกลุ่มตามลักษณะการนำาไปใช้ประโยชน์ได้ 6 ด้าน ได้แก่ (1) การใช้ประโยชน์เป็นสมุนไพร (2) การ
ใช้ประโยชน์เป็นพืชผักพื้นบ้าน (3) การใช้ประโยชน์เป็นที่อยู่อาศัย เครื่องใช้ และเชื้อเพลิง (4) การใช้ประโยชน์เป็น
ผลไม้ตามฤดูกาล (5) การใช้ประโยชน์เป็นไม้ดอกไม้ประดับ (6) การใช้ประโยชน์เป็นพืชใช้สอยอื่น ซึ่งพบว่ามีพันธุ์
พืชหลายชนิดที่สามารถนำามาใช้ประโยชน์ได้หลายด้าน และการใช้ประโยชน์เป็นพืชสมุนไพรพบมากที่สุด จำานวน
38 ชนิด โดยส่วนใหญ่นำาไปใช้ในการดูแลหญิงหลังคลอดและใช้บำารุงร่างกาย และพันธุ์พืชที่พบส่วนใหญ่สามารถ
นำาไปใช้เป็นประโยชน์ได้ทุกฤดู ยกเว้นผลไม้ตามฤดูกาลที่จะได้ใช้ประโยชน์ในช่วงฤดูฝนและฤดูร้อน

คำ�สำ�คัญ: ป่าครอบครัว, พืชสมุนไพร, ภูมิปัญญา, พันธุ์พืช

Received date 25/02/20; Revised 27/10/20; Accepted date 29/10/20

625