Page 83 - journal-14-proceeding

บทคัดยอประกวดผลงานวิชาการประจําปการแพทยแผนไทย การแพทยพื้นบาน และการแพทยทางเลือกแหงชาติ ครั้งที่ 14

PP60R2R0025 หัตถบําบัดรวมกับการประคบสมุนไพรและกระตุนการหลั่งน้ํานม

ในสตรีหลังคลอด

ศริญญา อุมาลี
โรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพตําบลจานใหญ

หลักการและเหตุผล น้ํานมแมคือสิ่งที่วิเศษที่สุดที่ธรรมชาติสรางมา สารอาหารในน้ํานมแมลวนมีคุณคาทั้ง
ทางโภชนาการและเปนภูมิคุมกันที่ดีเสริมสรางการเจริญเติบโตและพัฒนาการไดอยางรวดเร็วใหกับลูก สตรี
หลังคลอดที่มารับบริการทับหมอเกลือในการใหบริการแพทยแผนไทยพบวารอยละ 93 นั้นมีน้ํานมไหลนอย

เปนอุปสรรคตอความสําเร็จในการเลี้ยงบุตรดวยนมแมและเปนสาเหตุใหเกิดการยุติการใหนมบุตรในระยะ
เริ่มแรกที่มีปญหาน้ํานมไมเพียงพอตอความตองการของลูกงานแพทยแผนไทยโรงพยาบาลสงเสริมสุขภาพ
ตําบลจานใหญ จึงไดมีแนวทางการบริการใชหัตถบําบัด และการทําลูกประคบสมุนไพรที่หลากหลายตัวยาที่มี
อยูในชุมชน นํามาเปนยาประคบ และนวดเตานม เพื่อเปนการกระตุนใหน้ํานมของหญิงหลังคลอดไหลดีขึ้น

เปนการสงเสริมและสนับสนุนการเลี้ยงลูกดวยนมแมอยางนอย 6 เดือน เกิดสายใยรักระหวางแมและลูกเพิ่ม
ความอบอุน

วัตถุประสงค เพื่อศึกษาผลการใชหัตถบําบัดการประคบสมุนไพรกระตุนการหลั่งของน้ํานมในสตรีหลังคลอด

วิธีดําเนินการ ศึกษาแบบกึ่งทดลอง one-group pre-post test คัดเลือกกลุมตัวอยางแบบเจาะจง จํานวน

30 ราย มีเกณฑดังนี้ อยูระหวางหลังคลอด 5 วัน น้ํานมไมไหล/ไหลนอย ไมมีประวัติแพสมุนไพร ไมมีอาการ
แทรกซอนหลังคลอด ยินยอมเขารวมการวิจัย เก็บขอมูลมกราคม - เมษายน 2560 มีแนวทางการดําเนินงาน
ดังนี้ 1) ประชุมแผนงานในทีมสุขภาพ รพ.สต. 2) แบงผูรับผิดชอบงาน ANC และงานแพทยแผนไทย 3) สงตอ
สตรีหลังคลอดมารับบริการเพื่อกระตุนน้ํานม มีขั้นตอนการทดลองดังนี้ 1) นวดกระตุนเตานม 10 นาที โดย

วิธีการนวดรอบฐานเตานมวนเปนเข็มนาฬิกาและทวนเข็มนาฬิกา จํานวน ๖0 ครั้ง แลวนวดเปนกนหอยรอบ
ราวนม จํานวน ๒0 ครั้ง ไปกลับ 2) ประคบสมุนไพร 20 นาที 3) แนะนําการปฏิบัติตัว โดยทําการนัดกลุม
ตัวอยางเพื่อทําการทดลอง วันเวน 1 วัน ทําการทดลอง 5 ครั้ง เก็บรวบรวมขอมูลโดยใชแบบสัมภาษณขอมูล
ทั่วไป และแบบวัดปริมาณน้ํานม และทําการวัดปริมาณน้ํานมกอนทดลองครั้งแรกและหลังการทดลองครั้ง

สุดทาย วิเคราะหขอมูลโดยใชสถิติเชิงพรรณนา

ผลการศึกษา พบวา น้ํานมในสตรีหลังคลอดไหลนอยกวาระดับ 2 ออนซ 23 ราย คิดเปนรอยละ 78.35 นอย
กวาระดับ 1 ออนซ 4 ราย คิดเปนรอยละ 12.90 และไมไหลเลย มี 3 ราย คิดเปนรอยละ 8.75 หลังจากการ

ทดลองพบวาสตรีหลังคลอดมีน้ํานมไหลระดับ 3 ออนซ 16 ราย คิดเปนรอยละ 48.25 ระดับ 5 ออนซ 10 ราย
คิดเปนรอยละ 30.45 และระดับ 6 ออนซขึ้นไป 4 รายคิดเปนรอยละ 21.30 เมื่อเปรียบเทียบคาเฉลี่ยกอนและ
หลังการทดลองพบวาแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ P-value < 0.001 โดยมีภาพรวมความพึงพอใจ
จากการตอบแบบสอบถาม คิดเปนรอยละ 98.83 ซึ่งจัดอยูในเกณฑมากที่สุดจากผูตอบแบบสอบถาม

ขอสรุป หัตถบําบัดและการประคบสมุนไพรเพื่อกระตุนน้ํานมในสตรีหลังคลอด ทําใหน้ํานมไหลไดดีขึ้น ลด
อาการคัดตึงเตานมได สามารถสงเสริมใหสตรีหลังคลอดดูแลตนเองดวยสมุนไพรที่มีอยูในชุมชนมาใชใหเกิด
ประโยชน รูจักการแกปญหาเมื่อน้ํานมมานอยใหมีมากขึ้น และเปนการสงเสริมและสนับสนุนการเลี้ยงลูกดวย
นมแมอยางนอย 6 เดือน เสริมสรางภูมิคุมกันนมแมสูลูกรักดวยความอบอุนสูสายใยรักแหงครอบครัวไดเปน
อยางดี

81