Page 135 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 20 ฉบับที่ 2 พฤษภาคม-สิงหาคม 2565

วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก Journal of Thai Traditional & Alternative Medicine
ปีที่ 20 ฉบับที่ 2 พฤษภาคม-สิงหาคม 2565 Vol. 20 No. 2 May-August 2022

นิพนธ์ต้นฉบับ

การสำารวจตำารับยาพอกสมุนไพรสำาหรับโรคข้อเข่าเสื่อมในเขตสุขภาพที่ 3

ศิวพล สุวรรณบัณฑิต , นวพร เจริญวิทย์ธนเดช , พิชญาภา อินทร์ประสิทธิ์ , หนึ่ึ่งฤทัย เข็มเพชร ,
§
‡
*,##
†
อาทิตย์ เหล่าเรืองธนา , วันดี ญาณไพศาล , บรรลือ สังข์ทอง , สุรพล นธการกิจกุล ,
**
¶
††
#
จินดาพร ภูริพัฒนาวงษ์ , กุลธนิต วนรัตน์ , ปิยฤดี ฉายแสงมงคล , มณฑกา ธีรชัยสกุล ,
*
‡‡
§§
§§
กฤษณ์ พงศ์พิรุฬห์ ¶¶
สำ�นักง�นส�ธ�รณสุขจังหวัดนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์ 60000
*
ศูนย์อน�มัยที่ 3 นครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์ 60000
†
โรงพย�บ�ลชุมแสง จังหวัดนครสวรรค์ 60120
‡
โรงพย�บ�ลบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค์ 60180
§
คณะแพทยศ�สตร์ มห�วิทย�ลัยนเรศวร จังหวัดพิษณุโลก 65000
¶
คณะเภสัชศ�สตร์ มห�วิทย�ลัยศิลป�กร จังหวัดนครปฐม 73000
#
คณะเภสัชศ�สตร์ มห�วิทย�ลัยมห�ส�รค�ม จังหวัดมห�ส�รค�ม 44150
**
คณะเภสัชศ�สตร์ มห�วิทย�ลัยเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่ 50200
††
คณะเภสัชศ�สตร์ มห�วิทย�ลัยสงขล�นครินทร์ จังหวัดสงขล� 90110
‡‡
สถ�บันวิจัยก�รแพทย์แผนไทย กรมก�รแพทย์แผนไทยและก�รแพทย์ท�งเลือก กรุงเทพมห�นคร 10100
§§
ภ�ควิช�เวชศ�สตร์ป้องกันและสังคม คณะแพทยศ�สตร์ จุฬ�ลงกรณ์มห�วิทย�ลัย กรุงเทพมห�นคร 10330
¶¶
ผู้รับผิดชอบบทความ: mr.tungzaa@hotmail.com
##
บทคัดย่อ
ตำ�รับย�พอกสมุนไพรสำ�หรับโรคข้อเข่�เสื่อมมีอยู่หล�กหล�ย แต่ยังข�ดก�รวิเคร�ะห์อย่�งเป็นระบบ
ก�รศึกษ�นี้เป็นก�รวิจัยเชิงสำ�รวจเพื่อรวบรวมตำ�รับย�พอกสมุนไพรสำ�หรับโรคข้อเข่�เสื่อม ที่ใช้ในสถ�นบริก�ร
ทุกระดับในเขตสุขภ�พที่ 3 โดยเก็บข้อมูลตั้งแต่เดือนพฤษภ�คม–กันย�ยน พ.ศ. 2560 วิเคร�ะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติ
เชิงพรรณน� แสดงคว�มถี่และร้อยละของก�รใช้สมุนไพร ชื่อ ก�รตั้งตำ�รับย� ตัวย�หลัก ตัวย�รอง ตัวย�ประกอบ
สรรพคุณ ชนิดสมุนไพร และข้อควรระวัง พบตำ�รับย�พอกสมุนไพรจำ�นวน 24 ตำ�รับ มีสมุนไพร 67 ชนิด 26 วงศ์ แบ่ง
เป็นตำ�รับย�พอกสูตรร้อน 19 ตำ�รับ และตำ�รับย�พอกสูตรเย็น 5 ตำ�รับ แต่ละตำ�รับประกอบด้วยตัวย�ตั้งแต่ 3–20 ชนิด
ในตำ�รับย�พอกสูตรร้อน มีก�รใช้ ขิง ม�กที่สุด 16 ตำ�รับ รองลงม�เป็นไพล 10 ตำ�รับ และมะกรูด 9 ตำ�รับ ใช้สมุนไพร
แห้งม�กกว่�สมุนไพรสด สรรพคุณหลักคือ เพิ่มระบบไหลเวียน บรรเท�อ�ก�รปวด และลดก�รอักเสบ ในตำ�รับย�
พอกสูตรเย็น มีก�รใช้ฟ้�ทะล�ยโจร ม�กที่สุด 4 ตำ�รับ รองลงม�เป็นย่�น�ง ไพลและขมิ้นชัน 3 ตำ�รับ ใช้สมุนไพรสด
ม�กกว่�สมุนไพรแห้ง สรรพคุณหลัก คือ ลดก�รอักเสบ ลดคว�มร้อน และบรรเท�ปวด โดยย�พอกทั้งสองประเภท
มีข้อควรระวังในผู้ที่มีแผลเปิด เป็นโรคผิวหนัง เคยมีประวัติแพ้สมุนไพร และแพ้แอลกอฮอล์

คำ�สำ�คัญ: ตำ�รับย�พอกสมุนไพร, โรคข้อเข่�เสื่อม

Received date 06/09/21; Revised date 31/05/22; Accepted date 28/06/22

333