Page 205 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 19 ฉบับที่ 3

วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก Journal of Thai Traditional & Alternative Medicine
ปีที่ 19 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2564 Vol. 19 No. 3 September-December 2021
J Thai Trad Alt Med Vol. 19 No. 3 Sep-Dec 2021 751

ปกิณกะ

ทองพันชั่ง-ราก (THONG PHAN CHANG-RAK)

คณะอนุกรรมการจัดทำาตำาราอ้างอิงยาสมุนไพรไทย*
ในคณะกรรมการคุ้มครองและส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย

บทความนี้นำาเสนอยาสมุนไพรแต่ละชนิด ที่คณะอนุกรรมการฯ จัดทำาขึ้นและรวบรวมจัดพิมพ์
เป็นรูปเล่ม “ตำาราอ้างอิงยาสมุนไพรไทย” เพื่อเป็นเวทีประชาพิจารณ์

Radix Rhinacanthi Nasutae

Snake Jasmine Root
รากทองพันชั่งเป็นรากแห้งของพืชที่มีชื่อ

วิทยาศาสตร์ว่า Rhinacanthus nasutus (L.) Kurz
ในวงศ์ Acanthaceae [1-2]
ชื่อพ้อง Justicia nasuta L., Rhinacanthus

communis Nees [3-4]
ชื่ออื่น รากทองคันชั่ง, รากหญ้ามันไก่, dainty ละ 5-7 เส้น ก้านใบยาว 0.5-1 เซนติเมตร ช่อดอก

spurs root [1-2,5] แบบช่อกระจะแยกแขนง ออกที่ยอดและตามง่ามใบ
ลักษณะพืช ไม้ล้มลุกหลายปีถึงไม้พุ่มเล็ก สูง ใกล้ปลายกิ่ง ช่อที่ยอดยาวได้ถึง 50 เซนติเมตร ใบ
ได้ถึง 1.5 เมตร ลำาต้นมักเป็นเหลี่ยม ยอดและกิ่ง ประดับรูปใบหอก กว้างประมาณ 0.5 มิลลิเมตร ยาว

อ่อนมีขน ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปใบหอก ประมาณ 2 มิลลิเมตร ใบประดับย่อยเล็กมาก ก้าน
รูปรีแกมรูปขอบขนานถึงรูปรีแกมรูปไข่ กว้าง 1.5-5 ดอกสั้นมาก กลีบเลี้ยงยาว 5-6 มิลลิเมตร โคนเชื่อม
เซนติเมตร ยาว 3-12 เซนติเมตร ปลายแหลม โคน ติดกันเป็นหลอด ปลายแฉกลึก 5 แฉก รูปใบหอก

สอบถึงรูปลิ่ม ขอบเรียบหรือเป็นคลื่น แผ่นใบด้าน กว้างประมาณ 0.7 มิลลิเมตร ยาวได้ถึง 4 มิลลิเมตร
บนสีเขียวเข้ม ด้านล่างสีจางกว่า เส้นแขนงใบข้าง ด้านนอกมีขนต่อม กลีบดอกสีขาว โคนเชื่อมติดกัน

*ประธานอนุกรรมการ นพ. วิชัย โชควิวัฒน, รองประธานอนุกรรมการ รศ.ดร. ชยันต์ พิเชียรสุนทร, อนุกรรรมการ ศ.ดร. พเยาว์
เหมือนวงษ์ญาติ, รศ. กัลยา ภราไดย, รศ.ดร. วันดี กฤษณพันธ์, รศ.ดร. รพีพล ภโววาท, นายวินิต อัศวกิจวิรี, นพ. ปราโมทย์
เสถียรรัตน์, ดร. ก่องกานดา ชยามฤต, นางจารีย์ บันสิทธิ์, น.ส.นันทนา สิทธิชัย, นางนัยนา วราอัศวปติ, นางเย็นจิตร เตชะดำารงสิน,
นางอภิญญา เวชพงศา, นายวุฒิ วุฒิธรรมเวช, ผศ. ร.ต.อ.หญิง สุชาดา สุขหร่อง, นายยอดวิทย์ กาจญจนการุณ, นางพรทิพย์
เติมวิเศษ, อนุกรรมการและเลขานุการ ดร. อัญชลี จูฑะพุทธิ, อนุกรรมการและผู้ช่วยเลขานุการ น.ส. สารินี เลนะพันธ์, นางบุษราภรณ์
จันทา, น.ส.จิราภรณ์ บุญมาก, ว่าที่ ร.ต. ทวิช ศิริมุสิกะ

751