Page 202 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 19 ฉบับที่ 3

748 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 19 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2564

ทองพันชั่ง Rhinacanthus nasutus (L.) Kurz
ล�าต้น กิ่ง ใบ และดอก

ติดกันเป็นหลอด ปลายแฉกลึก 5 แฉก รูปใบหอก รูปขอบขนาน กว้างประมาณ 3 มิลลิเมตร ยาว 1.5-2

กว้างประมาณ 0.7 มิลลิเมตร ยาวได้ถึง 4 มิลลิเมตร เซนติเมตร เมล็ด ค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง
ด้านนอกมีขนต่อม กลีบดอกสีขาว โคนเชื่อมติดกัน ประมาณ 2 มิลลิเมตร [3-4]
เป็นหลอดยาวประมาณ 2.5 เซนติเมตร ปลายแยก ถิ่นกำาเนิดและการกระจายพันธุ์ พืชชนิดนี้

คล้ายรูปปากเปิด กลีบปากบนรูปขอบขนาน กว้าง มีเขตการกระจายพันธุ์ในเขตร้อนและกึ่งร้อน ใน
2-3 มิลลิเมตร ยาว 8-9 มิลลิเมตร ปลายแฉกตื้น 2 ประเทศไทยปลูกได้ทั่วทุกภาค ในต่างประเทศพบที่
แฉก กลีบปากล่างรูปไข่กลับ กว้าง 1-1.3 เซนติเมตร สาธารณรัฐประชาชนจีน อินเดีย ศรีลังกา ภูมิภาคอิน

ยาว 1-1.5 เซนติเมตร ปลายแฉกลึก 3 แฉก เกสรเพศ โดจีน ภูมิภาคมาเลเซีย [3-4,6]
ผู้ 2 อัน ติดที่บริเวณปากหลอดกลีบดอก ก้านชูอับ ลักษณะเครื่องยา ใบทองพันชั่งเป็นใบแห้ง พบ

เรณูสั้น รังไข่เหนือวงกลีบ รูปรี มี 2 ช่อง แต่ละช่อง ทั้งใบสมบูรณ์ และ/หรือ ชิ้นส่วนของใบ สีน�้าตาลแกม
มีออวุล 2 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียเรียวยาว ยอดเกสร สีเขียวอมเหลือง ใบสมบูรณ์รูปคล้ายรูปไข่หรือรูปขอบ
เพศเมียเป็น 2 หยัก ผล แบบผลแห้งแตก รูปรีแกม ขนาน กว้าง 1-5 เซนติเมตร ยาว 3-12 เซนติเมตร โคน