Page 143 - วารสารการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 18 ฉบับที่ 3

J Thai Trad Alt Med Vol. 18 No. 3 Sep-Dec 2020 575

[2]
ควันไป โดยความหมายทางการแพทย์แผนไทยของ สารส้มเป็นก้อนผลึกใส หรือผงสีขาวขุ่น รูปร่าง
คำาว่าสะตุมี 4 ความหมาย ได้แก่ (1) ทำาให้ตัวยามีฤทธิ์ ไม่แน่นอน ไม่มีกลิ่น มีใช้ทางยา 2 ชนิด ได้แก่ สารส้ม

แรงขึ้น หรือใช้รักษาตรงกับโรคดีขึ้น เช่น สะตุสารส้ม โพแทชหรือโพแทชอะลัม (potash alum) และสารส้ม
(2) ทำาให้พิษของตัวยาลดลง เช่น สะตุรงทอง (3) ทำาให้ แอมโมเนียมหรือแอมโมเนียมอะลัม (ammonium
้
ตัวยาปราศจากเชื้อโรค เช่น สะตุดินสอพอง (4) ทำาให้ alum) ซึ่งทั้งสองชนิดมีนำาเป็นองค์ประกอบจำานวน
[5]
ตัวยานั้นสลายตัว ทำาให้ตัวยาฟู หรือกรอบ สามารถ 12 โมเลกุล
[3]
ทำาให้แตกสลายได้ง่ายขึ้น เช่น สะตุเกลือ ส่วนการ ตามประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม ฉบับ
สะตุสารส้มตามกรรมวิธีดั้งเดิมนั้นให้นำาสารส้มมา ที่ 4396 (พ.ศ. 2555) เกี่ยวกับมาตรฐานผลิตภัณฑ์

บดละเอียด ใส่ในหม้อดินหรือกระทะเหล็ก ตั้งไฟจน อุตสาหกรรม (มอก.) 165-2554 ได้กำาหนดประเภท
[4]
สารส้มฟูและมีสีขาว แล้วจึงยกลงจากไฟ ทิ้งให้แห้ง สารส้มที่ใช้ทางเภสัชกรรม มี 3 ชนิด ตามชนิดของผลึก
สารส้มสะตุที่ใช้เป็นส่วนประกอบในตำารับยาแผนไทย เกลือ หรือเกลือเชิงซ้อน ได้แก่ ชนิดที่ 1 อะลูมิเนียม

ที่สำาคัญ ได้แก่ ตำารับยาไฟห้ากอง และตำารับยาไฟ ซัลเฟต ซึ่งแบ่งเป็น 3 ชนิด ตามชั้นคุณภาพ (ชั้น
ประลัยกัลป์ เป็นต้น คุณภาพที่ 1 ถึงที่ 3) ชนิดที่ 2 สารส้มโพแทชหรือ

ต�ร�งที่ 1 ชนิดของสารส้ม [5]

สมบัติท�งเคมี
ส�รส้มโพแทช ส�รส้มแอมโมเนียม
ก�ยภ�พ
ชื่อเคมี aluminium potassium aluminium potassium aluminium aluminium ammonium
sulfate sulfate dodecahydrate ammonium sulfate sulfate dodecahydrate

สูตรโมเลกุล AlK(SO ) AlK(SO ) .12H O AlNH (SO ) AlNH (SO ) .12H O
4 2 4 2 2 4 4 2 4 4 2 2
หมายเลข CAS 10043-67-1 7784-24-9 7784-25-0 7784-26-1
้
นำาหนักโมเลกุล 258.19 474.37 237.13 453.31
จุดหลอมเหลว - 92.5°C - 94.5°C
ความถ่วงจำาเพาะ - 1.725 - 1.65
ค่าการละลาย 1 กรัม ละลายใน 1 กรัม ละลายใน 1 กรัม ละลายใน 1 กรัม ละลายใน
้
้
้
้
- นำาเย็น 20.0 mL - นำา 7.2 mL - นำาเย็น 20.0 mL - นำา 7.0 mL
้
้
้
้
- นำาเดือด 1.0 mL - นำาเดือด 0.3 mL - นำาเดือด 1.5 mL - นำาเดือด 0.5 mL
- ไม่ละลายใน - ละลายได้ดีใน - ไม่ละลายใน - ละลายได้ดีในกลีเซอรอล
แอลกอฮอล์ กลีเซอรอล แอลกอฮอล์ - ไม่ละลายในแอลกอฮอล์
- ไม่ละลายใน
แอลกอฮอล์
ค่าความเป็น - 3.3 (0.2 M) - 4.6 (0.05 M)
กรดด่าง (pH)