Page 142 - วารสารการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 18 ฉบับที่ 3

574 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 18 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2563

Quality Evaluation of the Exsiccated Alum

Ampai Phrutivorapongkul*, Supattra Rungsimakan †,‡
*Faculty of Pharmacy, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200, Thailand
† Institute of Thai traditional medicine, Department of Thai Traditional and alternative medicine, Ministry of Public Health,
Nonthaburi 11000, Thailand
‡ Corresponding author: rsupattra@outlook.com

Abstract

Alum, an elemental medicinal material popularly used in Thai traditional medicine, consists of two chemicals:
potash alum and ammonium alum, both of which have astringent medical properties for topical and oral administra-
tions. However, the alum that has been used in a certain Thai herbal preparation must be specially heated by the
unique method called “Satu”. The aims of this study were to evaluate the quality of the alum exsiccated with the
conventional method and to identify the type of alum salt. As a result of the chemical analysis, the exsiccated alum
samples obtained from the market were ammonium alum. After heating or exsiccation, the amounts of ammonium
salt, water-insoluble substances, alumina, iron, arsenic, copper, zinc and calcium in the exsiccated alum were larger
than in the unexsiccated alum. The pH values of alum and exsiccated alum were 3.47 and 3.54, respectively. After
exsiccation, the alum’s weight was lost by 53.65 ± 0.55% (n = 18). In conclusion, due to the loss of water during
exsiccation, the amounts or proportions of mineral compounds especially iron in the exsiccated alum increased
five-fold. The results have displayed the scientific evidence of the Thai traditional medicine knowledge in using
exsiccated alum in Thai herbal preparations; and the “Satu” process has been practised in the herbal drug prepara-
tion. Additionally, the chemical properties of exsiccated alum available in the market are similar to those of raw
alum, probably due incomplete heating or improper storage. Thus, it is suggested that exsiccated alum should be
kept in a tightly closed container to protect against moisture.

Key words: alum, exsiccated alum, Satu, ammonium alum, potash alum

บทนำ�และวัตถุประสงค์ ที่หน้า แก้ชันนะตุพุพอง สารส้มมีสมบัติทำาให้โปรตีน

เครื่องยาที่ใช้ทางการแพทย์แผนไทยมีแหล่ง ตกตะกอน และมีฤทธิ์ฝาดสมาน จึงมักใช้ในยาเตรียม
ที่มาจากแร่ธาตุที่นิยมใช้ เช่น สารส้ม และสารส้มสะตุ สำาหรับยาบ้วนปากและในยารักษาโรคผิวหนัง ทั้งนี้
[1]
ตำาราสรรพคุณยาไทยกล่าวว่า สารส้มมีรสฝาดเปรี้ยว พบว่าสารส้มที่จะนำามาเตรียมตำารับยาแผนไทยต้อง

มีสรรพคุณสมานทั้งภายนอกและภายใน แก้ระดูขาว ผ่านกรรมวิธีการสะตุหรือสตุ ซึ่งตามพจนานุกรม
แก้หนองในและหนองเรื้อรัง เป็นยาขับปัสสาวะ ขับ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 นิยามคำาว่าสะตุ

นิ่ว แก้ปอดอักเสบ เป็นยาขับฟอกล้างโลหิตระดู แก้ ว่ามีความหมายถึงการแปรรูปลักษณะของบางอย่าง
รำามะนาด เหงือกเป็นแผลบวม ทำาให้ฟันมั่นคง สมาน เช่น เกลือ สารส้ม จุนสี ให้เป็นผงบริสุทธิ์โดยวิธีทำาให้
แผล ห้ามเลือดในแผลเล็กน้อย แก้เม็ดผื่นคัน แก้สิว ร้อนจัดด้วยไฟ เพื่อให้สิ่งที่ไม่ต้องการสลายกลายเป็น