Page 127 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 18 ฉบับที่ 2
P. 127
J Thai Trad Alt Med Vol. 18 No. 2 May-Aug 2020 349
น้อย ๆ ไม่รักษาแต่ชีพจรมือเท้ายังดีอยู่ไม่พักไม่อ่อนแต่เดิน
- พระบังคลหนักเป็นเสมหะเป็นยวง เร็วมินิตละ 166 ได้หาหลวงประเทศแพทยา หมอจีน
- พระบังคลหนัก แรกเป็นองค์ปลายเป็นพระ ในพระราชวังบวรมาดู หมอนั้นไปจับแมะเห็นว่าชีพจร
มูลโคตั้งกองพระเสมหะเปลวน้อย ๆ ดีอยู่ก็รับว่าจะให้ยา 3 วันก็คลาย ครั้นมาดูอุจจาระเห็น
- พระบังคลหนัก เป็นพระมูลโคเหลว มีพระ โลหิตชิ้นและผังพืดก็กลับตกใจหันเหไปว่า เป็นป้าง
เสมหะยวงประมาณ 2 ฝาหอย โลหิตหาเคยรักษาไม่...’’
[6]
- พระบังคลหนักเป็นพระมูลโคเหลว มีพระ จะเห็นได้ว่าจากพระราชหัตถเลขาได้อธิบายถึง
เสมหะเป็นมวก อาการประชวร โดยอธิบายถึงลักษณะของอุจจาระไว้
- พระบังคลหนักเป็นพระมูลโคตั้งกอง และหมอไทย สงสัยว่าจะใกล้กับอาการอติสาร ซึ่ง
จากลักษณะของอุจจาระที่ปรากฏเป็นการบันทึก อติสาร หมายถึง โรคที่ผู้ป่วยมีอาการท้องเสียอย่าง
ลักษณะที่หลากหลาย เช่น เป็นเสมหะ เป็นเสมหะเปลว รุนแรงถ่ายอุจจาระเป็นนำ้าเป็นมูก เป็นเลือด
[7]
เป็นองค์ เป็นมูลโคตั้งกอง เป็นมูลโคเหลว เป็นต้น ซึ่ง 2.2 การใช้พระโอสถ
การศึกษานี้สันนิษฐานว่าผู้เป็นแพทย์รักษาอาจจะใช้ จากพระอาการที่ปรากฏน่าจะทรงประชวรด้วย
ลักษณะของอุจจาระในการวิเคราะห์โรคประกอบการ โรคที่เกี่ยวกับระบบขับถ่าย เพราะทรงพระบังคล
วินิจฉัยโรครวมถึงการวางยารักษาจนกระทั่งลักษณะ หนักหลายครั้งโดยแพทย์ที่รักษาได้บันทึกถึงลักษณะ
อุจจาระเป็นปรกติ เพราะจากการบันทึกจะอธิบาย บังคลหนักแต่ละครั้งอย่างละเอียดดังที่อธิบายไว้ข้าง
ลักษณะของอุจจาระอย่างละเอียดถึง ลักษณะขนาด ต้นเพื่อให้ทราบลักษณะพระอาการสำาหรับประกอบ
ปริมาณ การเปรียบเทียบให้เห็นภาพ ดังได้กล่าวไว้ การถวายการรักษาโรคซึ่งเอกสารพบการถวายพระ
แล้วในข้างต้น ซึ่งการใช้อุจจาระในการประกอบการ โอสถเสวยหลายขนานด้วยกันดังนี้
วินิจฉัยโรคของหมอหลวงในราชสำานัก ปรากฏในพระ 1. พระโอสถแดงทับทิม
ราชหัตถเลขาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่ 2. พระโอสถทิพโอสถ
หัว ฉบับที่ 6 พระราชหัตถเลขาถึงกรมหมื่นบวรวิไชย 3. พระโอสถทรงปัด
ชาญ เรื่อง พระอาการประชวรของกรมหมื่นวิษนุนาถ 4. พระโอสถทิพสุขุม
นิภาธร 5. พระโอสถหอมเนาวโกฐ
ความว่า “...อาการทรุดหนักลงโลหิตเป็นลิ้มเป็น 6. พระโอสถธาตุบรรจบ
ชิ้น ๆ และกับติดผังพืดเยื่อใยเหนียวออกกับอุจจาระ 7. พระโอสถเบญจโกฐ
ทุกแทบทุกเวลา กำาลังน้อยลง ให้เจ็บในออกมากให้ 8. พระโอสถปฐมธาตุ
้
หายใจเหนื่อยเนื่อง ๆ อุจจาระมีนำาขาวแดง หมอแคลง 9. พระโอสถอินทร์จักร
ว่าจะไปใกล้อติสาร โรคอย่างนี้หมอไทยว่าไม่เคยเห็น 10. พระโอสถอัพญาธะโอสถ
สิ่งที่ออกมานั้นสงสัยว่าเป็นเครื่องในตับและม้ามขาด 11. พระโอสถวิรุฬนาภี
ออกมา แต่หมออังกฤษว่าเป็นโรคในลำาไส้พองแตกพัง 12. พระโอสถอาโป
ออกมากับโลหิตแล้วพังลงมากับผิวผังพืดในลำาไส้แต่ จากตารางจะเห็นได้ว่าหมอหลวงซึ่งดูแลพระ
