Page 102 - journal-14-proceeding

บทคัดยอประกวดผลงานวิชาการประจําปการแพทยแผนไทย การแพทยพื้นบาน และการแพทยทางเลือกแหงชาติ ครั้งที่ 14

PPem49R การแพทยพื้นบานกับการดูแลสุขภาพ: กรณีศึกษาหมอวิรัตน กาลภูมิ
จังหวัดเลย

นายธวัชชัย นาใจคง
งานแพทยแผนไทย โรงพยาบาลนาแหว อําเภอนาแหว จังหวัดเลย

หลักการและเหตุผล การแพทยพื้นบานเกิดขึ้นบนพื้นฐานของความสัมพันธระหวางสังคมกับระบบนิเวศ
รอบตัว คนกับคน คนกับธรรมชาติ และคนกับปรากฏการณเหนือธรรมชาติ ยอมรับและสืบทอดตนเองผาน
ความสัมพันธนั้น ตกผลึกกลายเปนภูมิปญญาที่รังสรรคขึ้นใชดูแลสุขภาพของคนในชุมชน หมอวิรัตน กาลภูมิ
เปนบุคคลหนึ่งที่ผานกระบวนการดังกลาวขางตน โดยไดรับการถายทอดผานระบบเครือญาติ

วัตถุประสงค เพื่อศึกษาภูมิหลังการเปนหมอพื้นบาน รวบรวมองคความรูที่หมอพื้นบานใชดูแลสุขภาพ และ
เทียบเคียงความสอดคลองของการใชสมุนไพรกับฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่มีการศึกษาในปจจุบัน

วิธีดําเนินการ วิจัยนี้เปนวิจัยเชิงคุณภาพ ซึ่งศึกษาผานหมอวิรัตน กาลภูมิ หมอพื้นบานอําเภอนาแหว จังหวัด
เลย โดยวิธีการสัมภาษณอยางไมเปนทางการ การสัมภาษณเชิงลึกและสังเกตแบบมีสวนรวม

ผลการศึกษา จากการศึกษาพบวาหมอวิรัตน กาลภูมิ ไดรับการถายทอดองคความรูผานระบบเครือญาติ คือ

คุณตาและคุณยาย หลังจากยายภูมิลําเนามาที่อําเภอนาแหว จังหวัดเลย ไดมีการประยุกตใชสมุนไพรพื้นถิ่นใน
การดูแลสุขภาพของคนในชุมชน นอกจากนี้ยังไดศึกษาเพิ่มเติมจากศูนยศึกษาและสงเสริมสุขภาพแพทยแผน
ไทย จังหวัดเลย มีการถายทอดองคความรูใหแกชุมชน ผานการเรียนการสอนในโรงเรียนนาแหววิทยา ยังไมมี
ลูกศิษยที่รับถายทอดโดยตรง การวินิจฉัยโรคใชวิธีการซักถามและสังเกตจากทาทาง สีผิว สีหนา แววตา คําพูด

โดยหลักการจายยาจะใหยาแรงกอนเพื่อใหยาทันกับโรคที่เปน คูกับยาบํารุง และมีการแทรกกระสายยา หาก
ผูปวยมีอาการขางเคียงจากการใชยา สําหรับสมุนไพร ตํารับยา ที่ใชการดูแลสุขภาพนั้นมีทั้งหมด 29 ตํารับ
แบงเปนตํารับยาสมุนไพรที่ใชดูแลสุขภาพ 3 ตํารับ และตํารับยาสมุนไพรที่ใชรักษาโรค 26 ตํารับ รวมถึง
สํารวจพบภูมิปญญาในการเก็บรักษาสมุนไพรจําพวกผล หัว เหงา 1 วิธี ภูมิปญญาในการรักษาโรคดวยการฝง

ดิน 2 อาการ สมุนไพรที่ หมอวิรัตนใชมากที่สุดคือยาหัวใหญ หรือขาวเย็นเหนือ เนื่องจากมีความเชื่อวา
สมุนไพรชนิดนี้เปนยาคุม จะใชคุมฤทธิ์ยาหลักไมใหออกฤทธิ์เกินไปจนมีอันตรายกับผูใช และทําใหรสยาสุขุม
ขึ้น ทั้งนี้เมื่อทบทวนการศึกษาในแงของเภสัชวิทยาและพิษวิทยา พบวา ขาวเย็นเหนือ มีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา

บางอยาง เชน ฤทธิ์ตานอนุมูลอิสระ สอดคลองกับการใชของหมอพื้นบาน

ขอสรุป จากการศึกษาในครั้งนี้ทําใหเห็นถึงประโยชนของการรวบรวมองคความรูหมอพื้นบาน เพื่อพัฒนาองค

ความรู ตอยอด สรางความเชื่อมั่นแกสหวิชาชีพ และนํามาปรับใชกับผูปวยในสถานบริการตอไป

100