Page 171 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 19 ฉบับที่ 3
P. 171
J Thai Trad Alt Med Vol. 19 No. 3 Sep-Dec 2021 717
ได้แก่ ลม ความเย็น ความร้อน ความชื้น ความแห้ง ท�าให้มีผลกระทบกับม้ามที่เป็นธาตุดิน จึงท�าให้ม้าม
และไฟ หลักฐานที่เก่าแก่สุดที่พบในคัมภีร์หวงตี้เน่ย และกระเพาะอาหารเกิดเป็นโรคต่าง ๆ ได้ และในยุค
จิง (Huang Di Nei Jing) ได้บันทึกไว้ว่าม้ามและ ของราชวงศ์หมิงยังอธิบายเกี่ยวกับอารมณ์ไม่ปกติว่า
กระเพาะอาหารมักจะถูกท�าลายด้วยลม ความเย็น อารมณ์เป็นเหตุปัจจัยท�าให้เกิดโรคปวดท้องได้
ความชื้น ความร้อนเป็นต้น โดยเสียชี่เหล่านี้ท�าให้ 4) ความเสื่อมของกระเพาะอาหารและม้าม
การท�างานของม้ามและกระเพาะอาหารเสียสมดุล ไม่ ในคัมภีร์หวงตี้เน่ยจิงได้กล่าวไว้ว่า “ร้อยโรค
สามารถย่อยและดูดซึมอาหารได้ การไหลเวียนมีการ มักเกิดจากม้ามและกระเพาะอาหาร’’ เมื่อชี่ของม้าม
ติดขัดจึงท�าให้เกิดอาการปวดขึ้น และกระเพาะอาหารพร่อง การท�างานเสียสมดุล ชี่ไม่
2) การรับประทานอาหาร สามารถน�าพาสารอาหาร สารน�้า ชี่และเลือดไหลขึ้น
อาหารที่รับประทานเข้าไปจะไปอยู่ที่จงเจียว ไปสู่ข้างบนเพื่อหล่อเลี้ยงอวัยวะต่าง ๆ ได้ และชี่ของ
(Zhong Jiao: ส่วนกลางของร่างกาย) ซึ่งเป็นบริเวณ กระเพาะอาหารไม่สามารถน�าพากากอาหารลงด้านล่าง
ที่อยู่ของม้ามและกระเพาะอาหาร โดยกระเพาะอาหาร ไปสู่ล�าไส้เล็ก ล�าไส้เล็กไม่มีอาหารให้ย่อยและดูดซึม
ท�าหน้าที่รับและย่อยอาหารต่าง ๆ จนได้สารจ�าเป็น (ชี่ ท�าให้การท�างานของชี่และเลือดไม่สมดุลทั้งร่างกาย
และเลือด) ส่วนม้ามจะท�าหน้าที่ล�าเลียงสารจ�าเป็นไปสู่ จึงเป็นกลไกการเกิดโรคต่าง ๆ ท�าให้อวัยวะอื่น ๆ
ปอดเพื่อส่งไปใช้ทั่วร่างกาย และท�าหน้าที่ปรับสมดุล เสียสมดุลไปด้วย
การใช้และการขับถ่ายของเหลวภายในร่างกาย หาก กลไกการเกิดโรคกระเพาะอาหารอักเสบเรื้อรัง
การรับประทานอาหารไม่ถูกหลักโภชนาการ จะท�าให้ ในคัมภีร์ซางหานลุ่น (Shang Han Lun) กล่าวไว้ว่า
การท�างานของม้ามและกระเพาะอาหารเสียสมดุลจึง ไม่รักษาจงเจียว ชี่ของกระเพาะอาหารน�าพาสิ่งสกปรก
ท�าให้เกิดโรคต่าง ๆ ตามมา ขึ้นด้านบน ชี่ของม้ามไม่เปลี่ยนสารอาหาร ท�าให้
3) ภาวะทางอารมณ์ กระเพาะอาหารสกปรก มีอาหารติดขัดคั่งค้าง การ
ม้ามมีทิศทางการไหลเวียนของชี่ขึ้นข้างบน ไหลเวียนของเลือดและชี่ไม่สมดุลติดขัด และจะมี
กระเพาะอาหารมีทิศทางการไหลเวียนของชี่ลงข้าง ผลกระทบต่ออวัยวะอื่น ๆ ต่อไป ปัจจุบันในทางการ
ล่าง ทั้งม้ามและกระเพาะอาหารมีหน้าที่ควบคุมการ แพทย์แผนจีนได้กล่าวถึงพื้นฐานกลไกการเกิดโรค
ไหลเวียนของชี่ขึ้นและลงให้สมดุล การแพทย์แผนจีน กระเพาะอาหารอักเสบเรื้อรังไว้ว่า มีอยู่ 2 กรณี คือ
แบ่งสภาพจิตใจ อารมณ์ของคนเป็น 7 อย่าง คือ ดีใจ พร่องกับแกร่ง โดยที่ความเย็นกระทบกระเพาะอาหาร
โกรธ วิตก กังวล โศกเศร้า หวาดกลัว และตกใจ ในยุค หรือมีอาหารติดขัดหรือชี่ของตับมากระทบกระเพาะ
โบราณมีแพทย์จีนชื่อหลี่ตงหยวน (Li Dong Yuan) อาหารหรือตับและกระเพาะอาหารมีความร้อนสะสม
ได้อธิบายภาวะทางอารมณ์มีผลท�าให้เกิดโรคปวด หรือม้ามและกระเพาะอาหารมีความร้อนชื้นเป็นภาวะ
ท้องในคัมภีร์ผีเว่ยลุ่น (Pi Wei Lun) ไว้ว่า อารมณ์ แกร่งที่ท�าให้กระเพาะอาหารเสียสมดุลเกิดไม่ไหล
ดีใจ โกรธ โศกเศร้า หวาดกลัว ท�าลายหยวนชี่ (Yuan เวียนท�าให้ปวด และเมื่อเกิดเจ็บป่วยไปนาน ๆ จาก
Qi) ท�าให้ไฟหัวใจก�าเริบ เมื่อไฟหัวใจก�าเริบมากเกิน ภาวะแกร่งก็แปรเปลี่ยนเป็นภาวะพร่องท�าให้ขาดการ
