Page 172 - วารสารการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 18 ฉบับที่ 3

วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก Journal of Thai Traditional & Alternative Medicine
ปีที่ 18 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2563 Vol. 18 No. 3 September-December 2020

นิพนธ์ต้นฉบับ

สมุนไพรในงานสาธารณสุขมูลฐานที่ช่วยรักษาอาการแพ้อักเสบของผิวหนัง

จากแมลงสัตว์กัดต่อย

อรมณี ประจวบจินดา ,อินทัช ศักดิ์ภักดีเจริญ, ผกากรอง ทองดียิ่ง, สุมาลี ปานทอง
*

สถานการแพทย์แผนไทยประยุกต์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จังหวัดปทุมธานี 12120
ผู้รับผิดชอบบทความ: immieon@tu.ac.th
*

บทคัดย่อ

การสัมผัสสิ่งที่ทำาให้ผิวหนังเกิดอาการแพ้ หรือแมลงสัตว์กัดต่อย เช่น มด ยุง และแมงกะพรุนไฟ ทำาให้เกิด
ปฏิกิริยาตอบสนองเฉพาะที่ เช่น อาการปวด บวม แดง ร้อน ผื่น คัน หรือผิวหนังอักเสบ อาการดังกล่าวอาจแตกต่าง
กันไปตั้งแต่เล็กน้อยจนถึงขั้นเป็นอันตรายถึงชีวิต ซึ่งการบรรเทาอาการเบื้องต้นสามารถใช้สมุนไพรในงานสาธารณสุข
มูลฐาน ได้แก่ เสลดพังพอนตัวผู้ เสลดพังพอนตัวเมีย ผักบุ้งทะเล ตำาลึง ขมิ้นชัน โดยสมุนไพรทั้ง 5 ชนิด ส่วนใหญ่
เป็นยารสเย็น ได้แก่ เสลดพังพอนตัวผู้-ตัวเมีย ผักบุ้งทะเล ตำาลึง ส่วนเหง้าขมิ้นชันมีรสฝาดหวานเอียน ตามทฤษฎี
ทางการแพทย์แผนไทยใช้ช่วยลดธาตุไฟและลมกำาเริบจากอาการแพ้ วัตถุประสงค์ของการศึกษานี้เพื่อรวบรวมการ
ใช้สมุนไพร และฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของสมุนไพรในงานสาธารณสุขมูลฐานที่ช่วยบรรเทาอาการแพ้ อักเสบจาก
แมลงสัตว์กัดต่อย จากการทบทวนพบว่าสารสกัดชั้นเมทานอลของเสลดพังพอนตัวผู้ มีฤทธิ์ลดการอักเสบและบวม
ของอุ้งเท้าหนูทดลองที่ถูกเหนี่ยวนำาการอักเสบและบวมด้วย carrageenan และ serotonin โดยยับยั้งการปลดปล่อย
พรอสตาแกลนดิน E2 ส่วนสารสกัดของใบพญายอ มีฤทธิ์ลดการอักเสบโดยยับยั้งการหลั่งสารที่กระตุ้นการอักเสบ
สารสกัดจากใบผักบุ้งทะเลชั้นปิโตรเลียมอีเทอร์พบว่ามีฤทธิ์ลดการอักเสบ โดยยับยั้งการสังเคราะห์พรอสตาแกลนดิน
E2 ทั้งในหลอดทดลอดและหนูทดลอง ส่วนใบตำาลึงสด มีฤทธิ์ลดอาการอักเสบและปวดในหนูทดลองเมื่อเทียบกับ
ยาไอบูโพรเฟน ในขณะที่สารเคอร์คูมินในเหง้าขมิ้นชันมีฤทธิ์ลดอาการคันที่เกิดจากฮีสตามีนในหนูทดลอง นอกจาก
นั้นยังสามารถลดอาการปวดและอาการคันในผู้ป่วยไตวายเรื้อรังได้อย่างมีนัยสำาคัญเมื่อเทียบกับยาหลอก จากการ
ทบทวนวรรณกรรมนี้ สรุปได้ว่าสมุนไพรไทยในงานสาธารณสุขมูลฐานทั้ง 5 ชนิด สามารถใช้บรรเทาอาการเบื้อง
ต้นที่เกิดจากแมลงสัตว์กัดต่อยได้

คำ�สำ�คัญ: สมุนไพรในงานสาธารณสุขมูลฐาน, อาการแพ้ของผิวหนัง, ฤทธิ์ต้านการอักเสบ, ฤทธิ์ต้านการแพ้

Received date 25/04/20; Revised date 25/08/20; Accepted date 29/10/20

604