Page 67 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 18 ฉบับที่ 2
P. 67
J Thai Trad Alt Med Vol. 18 No. 2 May-Aug 2020 289
สูงขึ้น จากร้อยละ 5.4 ในปี พ.ศ. 2549 เป็น 47.5 ใน แผนไทยส�าหรับโรคของสตรีนั้นได้กล่าวถึงแม่หลัง
ปี พ.ศ. 2555 แต่ยังไม่บรรลุเป้าหมายของประเทศ คลอดไว้ในคัมภีร์ โดยกล่าวถึงยาต�ารับหนึ่งชื่อ “ยา
ซึ่งก�าหนดไว้ที่ร้อยละ 50 ประเทศไทยได้ยืนยัน ปลูกไฟธาตุ’’ แนะน�าว่าเป็นต�ารับที่ใช้ในแม่ลูกอ่อนที่
เจตนารมณ์ในการร่วมมือกับสหประชาชาติในการลด มีน�้านมน้อย โดยต�ารับยาปลูกไฟธาตุนั้นมีสรรพคุณ
อัตราการเสียชีวิตของแม่และเด็ก โดยตั้งเป้าหมายว่า ช่วยกระตุ้นน�้านมได้ แม้ว่าในปัจจุบันจะยังไม่พบ
[7]
จะเพิ่มอัตราการให้นมแม่อย่างเดียวใน 6 เดือนแรก การศึกษาที่ชี้ชัดถึงกลไกการกระตุ้นน�้านมของยา
เป็นร้อยละ 60 ต�ารับนี้ แต่คาดว่าอาจเนื่องจากในสูตรต�ารับยาปลูก
[2]
ปัญหาส�าคัญอย่างหนึ่งที่ท�าให้แม่ไม่สามารถให้ ไฟธาตุประกอบด้วย สมุนไพรที่มีรสร้อน เช่น พริก
นมลูกได้ตามปกติ คือ น�้านมแม่มีน้อยหรือมีปริมาณ ไทยล่อน ดอกดีปลี เป็นต้น ซึ่งจะช่วยการไหลเวียน
ไม่เพียงพอ การสร้างน�้านมได้น้อยอาจเกิดจากหลาย ของเลือด และส่งผลต่อการกระตุ้นการสร้างน�้านมให้
สาเหตุ ได้แก่ 1) ลูกไม่ได้ดูดนมแม่ภายในวันแรกหรือ มากขึ้น ปัจจุบันยาปลูกไฟธาตุได้รับการบรรจุเข้าบัญชี
ทันทีหลังคลอด 2) ให้ลูกดูดนมไม่ถูกวิธี ดูดไม่บ่อย ยาหลักสมุนไพรแห่งชาติแล้ว อยู่ในหมวดยารักษา
หรือดูดนมแต่ละมื้อไม่นานพอ ท�าให้น�้านมไม่ถูกดูด กลุ่มอาการทางสูติศาสตร์-นรีเวชวิทยา แต่ยังขาด
[8]
จนเกลี้ยงเต้า 3) ให้กินนมผสมร่วมกับนมแม่ ท�าให้ลูก ข้อมูลการศึกษาวิจัยเรื่องประสิทธิผลและความ
ดูดนมแม่น้อยลง การกระตุ้นเต้านมให้สร้างน�้านมและ ปลอดภัยในการรักษา การวิจัยจึงมีความสนใจในการ
ขับน�้านมจึงลดลงด้วย 4) แม่กังวลหรือมีความเครียด ศึกษาประสิทธิผลในการเพิ่มน�้านมและความ
5) แม่ได้รับอาหารหรือน�้าไม่เพียงพอ 6) แม่พักผ่อน ปลอดภัยของการใช้ยาปลูกไฟธาตุในหญิงหลังคลอด
ไม่เพียงพอ และ 7) แม่กินยาบางชนิดหรือกินยาคุม ที่มีน�้านมน้อย เพื่อใช้เป็นแนวทางในการดูแลหญิง
ก�าเนิด การปรับพฤติกรรมดังกล่าวที่เป็นสาเหตุจะ หลังคลอดที่มีน�้านมน้อยหรือไม่เพียงพอต่อไป
ช่วยกระตุ้นให้มีปริมาณน�้านมมากขึ้น แต่ถ้าหาก
[3]
ไม่สามารถกระตุ้นน�้านมได้ส�าเร็จ อาจพิจารณาใช้ยา ระเบียบวิธีศึกษ�
ช่วยกระตุ้นการสร้างน�้านมได้ ในทางปฏิบัติทางการ การศึกษานี้เป็นการวิจัยทางคลินิกแบบสุ่มที่มี
แพทย์ในปัจจุบัน มียาที่นิยมใช้เพื่อการกระตุ้นน�้านม กลุ่มควบคุมและปกปิดแบบสองทาง (randomized
คือ domperidone ซึ่งยาตัวนี้มีข้อบ่งใช้ในการต้าน double blinded controlled trial) เปรียบเทียบผล
การอาเจียน domperidone เป็น peripheral dopa- การได้รับยาปลูกไฟธาตุ (3 กรัม/วัน แบ่งให้วันละ 4
mine receptor antagonist กระตุ้นการผลิตน�้านม ครั้ง) และยาหลอก โดยศึกษาในกลุ่มตัวอย่างเป็น
โดยการเพิ่มการหลั่งฮอร์โมนโปรแลคติน (prolactin) หญิงหลังคลอดครรภ์ครบก�าหนด คลอดปกติ มีน�้านม
การใช้ยา domperidone ในการกระตุ้นน�้านมเป็นการ น้อย เริ่มได้รับยาครั้งแรกเมื่อเวลา 2 ชั่วโมงหลังคลอด
ใช้ยานอกข้อบ่งใช้ (off-label use) อย่างไรก็ตามจน เป็นเวลา 3 วัน เก็บน�้านมโดยใช้เครื่องปั๊มนมไฟฟ้าวัน
ถึงปัจจุบันยังไม่มียาที่มีฤทธิ์ในการกระตุ้นน�้านม ละ 4 ครั้ง บันทึกปริมาตรทุกครั้ง การศึกษาครั้งนี้ผ่าน
โดยตรง [4-6] การรับรองจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์จาก คณะ
ในคัมภีร์มหาโชตรัตซึ่งเป็นต�าราด้านการแพทย์ กรรมการพิจารณาการศึกษาวิจัยในคนด้านการแพทย์
