Page 63 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 18 ฉบับที่ 2

J Thai Trad Alt Med Vol. 18 No. 2 May-Aug 2020 285

Pennywort extract powder ดูลักษณะทางกายภาพ soside, asiatic acid และ madecassic acid ใน
และวิเคราะห์ปริมาณสารไทรเทอร์พีนส์ ได้แก่ asia- ตัวอย่างบัวบกด้วยเครื่อง UPLC ที่พัฒนาขึ้น โดยสกัด

ticoside, madecassoside, asiatic acid และ ผงบัวบก ด้วย methanol ปริมาตร 25 มิลลิลิตร โดย
madecassic acid ในตัวอย่างพบว่า สารสกัดบัวบกที่ วิธี reflux เป็นเวลา 1 ชั่วโมง กรองและปรับปริมาตร
เตรียมได้ในห้องปฏิบัติการ มีลักษณะเป็นของแข็งกึ่ง ด้วย methanol จนครบ 50 มิลลิลิตร ส�าหรับสาร

เหลว มีสีเขียวอ่อน จนกระทั่งสีเขียวขี้ม้า มีกลิ่นเฉพาะ สกัดบัวบกโดยน�าสารสกัดมาละลายและปรับปริมาตร
ตัว แต่สารสกัดบัวบกที่มีจ�าหน่ายในท้องตลาด ชนิด ด้วย methanol น�าสารละลายดังกล่าว ปริมาตร 4
้
ผง มีลักษณะเป็นผงแห้ง ละเอียด มีสีเหลืองอมน�าตาล ไมโครลิตร ฉีดเข้าสู่ระบบโครมาโทกราฟีของ UPLC
ไม่มีกลิ่น ผลการวิเคราะห์ปริมาณสารไทรเทอร์พีนส์ Column: Acquity UPLC BEH C 1.7 mm, 2.1
®
18
ได้แก่ asiaticoside, madecassoside, asiatic acid x 50 mm อุณหภูมิคอลัมน์ 40 องศาเซลเซียส และ
และ madecassic acid ในตัวอย่าง พบว่า สารสกัดที่ ใช้ Water:Acetonitrile เป็นวัฏภาคเคลื่อนที่ อัตรา

เตรียมในห้องปฏิบัติการตรวจพบ สาร asiaticoside, การไหล 0.6 มิลลิลิตร/นาที และตรวจวัดด้วย PDA
madecassoside, asiatic acid และ madecassic ที่ความยาวคลื่น 205 นาโนเมตร จะปรากฏ peak ของ

acid ซึ่งสารสกัดที่มีจ�าหน่ายในท้องตลาด ตรวจพบ asiaticoside, madecassoside, asiatic acid และ
เฉพาะสารไทรเทอร์พีนส์เอสเตอร์ไกลโคไซด์ คือ madecassic acid ที่ retention time เท่ากับ 0.928-
asiaticoside และ madecassoside ไม่พบสารไทร- 0.930, 0.836-0.839, 1.602-1.604 และ 1.424-1.427

เทอร์พีนส์ asiatic acid และ madecassic acid นาที ตามล�าดับ ผลการทดสอบความใช้ได้ของวิธี
นอกจากนี้ เมื่อพิจารณาสัดส่วนของสารไทร- วิเคราะห์ดังกล่าว พบว่า calibration curve มีความ

เทอร์พีนส์เอสเตอร์ไกลโคไซด์ คือ asiaticoside และ เป็นเส้นตรง โดยสารมาตรฐาน asiaticoside, asiatic
madecassoside จากตัวอย่างวัตถุดิบและสารสกัด acid และ madecassic acid มีลักษณะเป็นเส้นตรง
บัวบกที่เตรียมจากห้องปฏิบัติการพบว่า สัดส่วนของ ในช่วงความเข้มข้น 0.01-0.1 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร และ

สารไทรเทอร์พีนส์เอสเตอร์ไกลโคไซด์ คือ madecas- สารมาตรฐาน madecassoside มีลักษณะเป็นเส้น
soside จะมีปริมาณสูงกว่า asiaticoside โดยพบ ตรงในช่วงความเข้มข้น 0.03-0.21 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
2
สัดส่วนของ asiaticoside ต่อ madecassoside มีค่า coefficient (R ) เท่ากับ 0.999 ค่า % recovery
ในสัดส่วนประมาณ 1:4 ในทุกตัวอย่าง ส�าหรับสาร ของสารทุกตัวอยู่ในช่วง 95-105% ค่า HORRAT
สกัดบัวบกที่มีจ�าหน่ายในท้องตลาดมีสัดส่วนของ เท่ากับ 0.06-0.3 ค่า LOD ของ asiaticoside,
่
madecassoside จะมีปริมาณต�ากว่า asiaticoside madecassoside, asiatic acid และ madecas-
โดยพบสัดส่วนของ asiaticoside ต่อ madecas- sic acid มีค่าเท่ากับ 0.0021, 0.0080, 0.0114 และ
soside ในสัดส่วนประมาณ 2:1 0.01309 ตามล�าดับ และ LOQ มีค่าเท่ากับ 0.0081,

0.0283, 0.0410 และ 0.0473 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
ข้อสรุป ตามล�าดับ จากข้อมูลข้างต้นแสดงให้เห็นว่าวิธี

วิธีวิเคราะห์ปริมาณ asiaticoside, madecas- วิเคราะห์ที่พัฒนาขึ้นนี้มีความรวดเร็ว เหมาะสม