Page 62 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 18 ฉบับที่ 2

284 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 18 ฉบับที่ 2 พฤษภาคม-สิงหาคม 2563

27.15 และสารสกัดชนิดของเหลว เท่ากับ 21.87 และ สารไทรเทอร์พีนส์เอสเตอร์ไกลโคไซด์ ได้แก่ asiati-
18.37% โดยน�้าหนัก coside, madecassoside และ สารไทรเทอร์พีนส์

ได้แก่ asiatic acid และ madecassic acid ใน
อภิปร�ยผล วัตถุดิบและสารสกัดบัวบก จ�านวน 9 ตัวอย่าง สามารถ

บัวบกเป็นสมุนไพรที่มีศักยภาพเชิงพาณิชย์และ น�าไปใช้เป็นข้อมูลเบื้องต้นในการก�าหนดปริมาณสาร

มีประโยชน์ทั้งเป็นยาและเป็นผลิตภัณฑ์สุขภาพ ไทรเทอร์พีนส์เอสเตอร์ไกลโคไซด์ และสารไทรเทอร์-
สามารถน�ามาพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เช่น เครื่อง พีนส์ ในบัวบกได้ โดยก�าหนดจากค่าเฉลี่ยของปริมาณ
ดื่มสมุนไพร ผลิตภัณฑ์เครื่องส�าอาง มีรายงานการ สารกลุ่มไทรเทอร์พีนส์รวมในตัวอย่าง ลบด้วยค่า

ศึกษาทางวิทยาศาสตร์ทางด้านเคมี เภสัชวิทยาและ เบี่ยงเบนมาตรฐาน โดยมีปริมาณ asiaticoside,
พิษวิทยามากมายที่สนับสนุนการใช้ แต่การพัฒนาเป็น madecassoside, asiatic acid และ madecassic
ผลิตภัณฑ์นั้น ปัจจัยที่ส�าคัญหนึ่งที่ควรค�านึงถึงคือ acid ในวัตถุดิบมีค่าเท่ากับ 1.07, 4.13, 0.32 และ

ปัจจัยด้านคุณภาพของสมุนไพร เนื่องจากบัวบกมีสาร 0.25% โดยน�้าหนัก ตามล�าดับ และในสารสกัดมีค่า
ส�าคัญกลุ่มไทรเทอร์พีนส์ และไทรเทอร์พีนส์ไกลโคไซด์ เท่ากับ 3.13%, 12.17%, 1.12%, 1.19% โดยน�้าหนัก

ที่มีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา ในการวิเคราะห์ด้วยวิธีที่ ตามล�าดับ และสามารถน�าไปใช้เป็นข้อมูลในการ
พัฒนาขึ้นใช้ methanol ในการสกัดตัวอย่างวัตถุดิบ ก�าหนดปริมาณสารไทรเทอร์พีนส์รวมในวัตถุดิบ
แล้วน�ามาวิเคราะห์ด้วย Ultra Performance Liquid บัวบกและสารสกัด ซึ่งมีค่าเท่ากับ 5.77%, 17.61%

Chromatography (UPLC) ในการพัฒนาวิธีวิเคราะห์ โดยน�้าหนัก ตามล�าดับ
ปริมาณสารไทรเทอร์พีนส์เอสเตอร์ไกลโคไซด์ ได้แก่ จากผลการวิเคราะห์ปริมาณสารไทรเทอร์พีนส์

asiaticoside, madecassoside และ ไทรเทอร์พีนส์ เอสเตอร์ไกลโคไซด์ ได้แก่ asiaticoside, madecas-
ได้แก่ asiatic acid และ madecassic acid ใน soside และ สารไทรเทอร์พีนส์ ได้แก่ asiatic acid
วัตถุดิบและสารสกัดบัวบก จากการทดสอบความ และ madecassic acid ในวัตถุดิบบัวบกที่เก็บใน

ใช้ได้ของวิธีวิเคราะห์ asiaticoside, madecasso- ประเทศไทย เมื่อเปรียบเทียบกับ WHO monograph
side, asiatic acid และ madecassic acid พบว่าการ และ USP monograph ของสมุนไพรชนิดนี้ ซึ่งมี
[17]
วิเคราะห์มีความแม่นย�า โดยพิจารณาจาก %recovery การก�าหนดปริมาณสารไทรเทอร์พีนส์เอสเตอร์ไกล-

ของการวิเคราะห์ spike sample อยู่ในเกณฑ์การ โคไซด์ ได้แก่ asiaticoside และ madecassoside
ยอมรับ (95-105%) และค่า HORRAT อยู่ในเกณฑ์ ควรมีปริมาณไม่น้อยกว่า 2.0% โดยน�้าหนัก ซึ่งแสดง
การยอมรับ (HORRAT < 2) ซึ่งแสดงว่าวิธีดังกล่าว ให้เห็นว่า สมุนไพรบัวบกของประเทศไทยมีคุณภาพ

มีความเที่ยง และสามารถน�าไปใช้วิเคราะห์หาปริมาณ ที่ดี และมีปริมาณสารส�าคัญสูงกว่าที่มาตรฐานก�าหนด
สาร asiaticoside, madecassoside, asiatic acid นอกจากนี้ การศึกษาครั้งนี้ ยังได้เปรียบเทียบ

และ madecassic acid ในตัวอย่างวัตถุดิบและสาร ในสารสกัดบัวบกที่เตรียมขึ้นในห้องปฏิบัติการ โดย
สกัดบัวบก ส�าหรับการควบคุมคุณภาพของวัตถุดิบ เปรียบเทียบกับสารสกัดที่มีขายในท้องตลาด มี 2 ชนิด
และสารสกัดบัวบกต่อไป จากผลการวิเคราะห์ปริมาณ คือ สารสกัด Centella extract ชนิดของเหลว และ