Page 131 - วารสารปีที่17ฉบับที่1

J Thai Trad Alt Med Vol. 17 No. 1 Jan-Apr 2019 121

[16]
สาธารณรัฐประชาชนจีน และภูมิภาคมาเลเซีย [1,5-7] และ C. glabreta สารมัลติฟิโดนมีพิษต่อเซลล์
ลักษณะเครื่องยา ฝิ่นต้นมีรูปร่างและขนาดไม่ มะเร็งของมนุษย์หลายชนิด เช่น เซลล์มะเร็งเม็ดเลือด

แน่นอน ลักษณะโค้งเล็กน้อย หรือโค้งมากคล้ายรางน�้า ขาวบางชนิด, เซลล์มะเร็งปอด (human lung carci-
สีน�้าตาลแกมเทาถึงสีน�้าตาล ผิวด้านนอกขรุขระ เปลือก noma) เซลล์มะเร็งเมลาโนมาชนิดร้ายแรง (human
ชั้นนอกแตกเป็นแผ่น มีรอยแผลใบ ด้านในเกือบเรียบ malignant melanoma) [8]

มีลายเป็นเส้นตามยาว สีน�้าตาลถึงน�้าตาลแดง รอยตัด
เป็นชั้นบางหลายชั้น รสขมอมฝาด หมายเหตุ
องค์ประกอบทางเคมี ล�าต้นประกอบด้วยสาร 1. มีรายงานว่าทุกส่วนของฝิ่นต้น โดยเฉพาะ

[17]
กลุ่มไดเทอร์พีน (diterpenes) เช่น สารมัลติฟิโดน เมล็ดมีฤทธิ์เป็นยาถ่ายอย่างแรง เปลือกต้นใช้แก้
[8–9]
(multifidone), มัลติไดโอน (multidione) , มัลติโฟ- โรคผิวหนังเรื้อรังโดยผิวหนังนูนและคันตลอดเวลา
โลน (multifolone), (4อี)-จาโทรกรอสซิโดน แอซีเทต ซึ่งเกิดจากโรคประสาท (neurodermatitis) คันตาม

[(4E)-jatrogrossidone acetate] นอกจากนี้ ยังพบ ผิวหนัง (itchy skin) และโรคผิวหนังอักเสบออกผื่น
[10]
สารกลุ่มแอลคาลอยด์ (alkaloids) แทนนิน (tannins) (skin eczema) ยางจากต้นใช้ทาแผลสด แผลปาก
[18]
[11]
เฟลโวนอยด์ (flavonoids) แซโพนิน (saponins) เปื่อย ช่วยสมานแผล [15,19] แต่อาจท�าให้เกิดอาการแพ้
และกรดไฮโดรไซยานิก (hydrocyanic acid) [12] บวมแดง และแสบร้อนได้ในบางราย
2. เมล็ดฝิ่นต้นมีพิษ เมื่อกินเข้าไปจะท�าให้เกิด
ข้อบ่งใช้ - อาการปวดหัว คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย กล้ามเนื้อชัก

ต�าราสรรพคุณยาไทยว่า ฝิ่นต้นมีรสขมร้อนฝาด กระตุก หายใจเร็ว การเต้นของหัวใจผิดปรกติ ความดัน

เมา แก้ลมและโลหิต แก้ปวดเส้นเอ็น คุมธาตุ แก้ท้อง ต�่า หากกินเพียง 3 เมล็ดจะเกิดอันตรายได้ การรักษา
ร่วง แก้บิดปวดเบ่ง ลงแดง แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย อาการพิษ อาจท�าได้โดยให้ดื่มนมหรือผงถ่าน เพื่อลด
เป็นต้น [13-14] การดูดซึม [20]

ข้อมูลจากการศึกษาวิจัยพรีคลินิกพบว่า สาร
สกัดเมทานอลของฝิ่นต้นมีฤทธิ์ต้านจุลชีพหลาย เอกสารอ้างอิง
ชนิดในหลอดทดลอง เช่น Gardnerella vaginalis, 1. สมาคมโรงเรียนแพทย์แผนโบราณในประเทศไทย ส�านักวัด
พระเชตุพนฯ. ประมวลสรรพคุณยาไทย (ภาคสอง) ว่าด้วย
Neisseria gonorrhea, Escherichia coli, Proteus พฤกษชาติ วัตถุธาตุและ สัตว์วัตถุนานาชนิด. กรุงเทพฯ:
mirabilis, Pseudomonas aeruginosa, Staphy- โรงพิมพ์อ�าพลพิทยา; 2510. หน้า. 210-1
2. ส�านักงานหอพรรณไม้ ส�านักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์
lococcus aureus, Candida albicans สารสกัด พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. ชื่อพรรณไม้
เอทิลแอซีเทตและสารสกัดเมทานอลของฝิ่นต้นมี แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตินันทน์ ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม 2557.
กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ส�านักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ; 2557.
[15]
ฤทธิ์ยับยั้งเชื้อ Proteus mirabilis สารสกัดเมทา หน้า 323.
นอลมีฤทธิ์แรงในการต้านเชื้อราชนิด Cryptococcus 3. สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.).
ทรัพยากรพืชในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 12 (1). พืช
neoformans, Candida krusei, C. tropicalis และ
สมุนไพรและพืชพิษ เล่ม 1. พิมพ์ครั้งที่ 1. นนทบุรี: สหมิตร
C. parapsilosis แต่มีฤทธิ์อ่อนต่อเชื้อ C. albicans พริ้นติ้ง; 2546. หน้า 481-2.