Page 112 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 21 ฉบับที่ 2

328 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 21 ฉบับที่ 2 พฤษภาคม-สิงหาคม 2566

herbal drug formulas were effective against SARS-CoV-2. Ya Chanthalila should be especially reconsidered as
the first-line drug in clinical trials, which can not only reduce fever, but also limit SARS-CoV-2 spreading in the
patient.
Key words: anti-SARS-CoV-2 activity, ACE2; Ya Prasa Pro Yai, Ya Ha Rak, Ya Chanthalila

ฤทธิ์ต้าน SARS-CoV-2 และการต้านการแสดงออกของยีน ACE2 และ TMPRSS2
ของตำารับยาประสะเปราะใหญ่ ตำารับยาห้ารากและตำารับยาจันทลีลา

ศรายุธ ระดาพงษ์ , ณฐภัทร หาญกิจ , ตีญานี สาหัด , พราว ศุภจริยาวัตร , พิไลลักษณ์ อัคคไพบูลย์ โอกาดะ ,
*
*
*,§
*
*
พรชัย สินเจริญโภไคย , ไกรสีห์ ลิ้มประเสริฐ , สมจิตร์ เนียมสกุล , พิเชฐ บัญญัติ , Kenneth J Ritchie ,
*
‡
*
†
*
ศิริวรรณ ชัยสมบูรณ์พันธ์ *
* กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ถนนติวานนท์ ตำาบลตลาดขวัญ อำาเภอเมือง จังหวัดนนทบุรี 11000
† 238/34 ถนนอุดรดุษฎี ตำาบลหมากแข้ง อำาเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี 41000
‡ Centre for Natural Products Discovery, School of Pharmacy and Biomolecular Sciences, มหาวิทยาลัย Liverpool John
Moores, Byrom Street, ลิเวอร์พูล L3 3AF สหราชอาณาจักร
§ ผู้รับผิดชอบบทความ: sarayut.r@dmsc.mail.go.th
บทคัดย่อ
บทนำาและวัตถุประสงค์: โรคโคโรนาไวรัส 2019 หรือโควิด-19 เป็นโรคระบาดใหญ่ทั่วโลกมีสาเหตุจากการติด
เชื้อไวรัส SARS-CoV-2 ในประเทศไทยได้มีการสนับสนุนให้มีการจ่ายยาต�ารับแผนไทยเพื่อรักษาอาการป่วยที่เกิดขึ้น
ดังนั้น การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาว่ายาต�ารับแผนไทยบางต�ารับที่มีสรรพคุณลดไข้ ได้แก่ ต�ารับยาประสะเปราะ
ใหญ่ ต�ารับยาห้ารากและต�ารับยาจันทลีลาสามารถยับยั้งเชื้อไวรัสดังกล่าวได้หรือไม่
วิธีการศึกษา: การศึกษาโดยด�าเนินการคัดกรองฤทธิ์ต้าน SARS-CoV-2 ในหลอดทดลองด้วยวิธี Plaque reduc-
tion assay สารสกัดที่มีฤทธิ์ต้านไวรัสจะถูกน�ามาศึกษาปฏิกิริยายับยั้งเอนไซม์ ACE2 และTMPRSS2 รวมถึงทดสอบการ
แสดงออกของยีนในเซลล์ปอดเพาะเลี้ยงชนิด Calu-3
ผลการศึกษา: ผลการศึกษาพบว่าต�ารับยาประสะเปราะใหญ่ ต�ารับยาห้ารากและต�ารับยาจันทลีลา มีฤทธิ์ต้าน
SARS-CoV-2 ได้ร้อยละ 45.60, 45.60 และ 50.11 ตามล�าดับ ที่ความเข้มข้น 5,000 µg /mL ต�ารับยาจันทลีลายังยับยั้ง
เอนไซม์ ACE2 อย่างมีนัยส�าคัญถึงร้อยละ 71.15 ที่ความเข้มข้น 2,000 µg/mL ซึ่งสูงกว่าต�ารับยาประสะเปราะใหญ่และ
ต�ารับยาห้าราก ต�ารับยาจันทลีลายังแสดงการยับยั้งเอนไซม์ ACE2 และ TMPRSS2 ในลักษณะความสัมพันธ์ที่ตอบสนอง
ต่อขนาดยา ยับยั้งแสดงออกของยีน ACE2 ลงอย่างมีนัยส�าคัญ แต่ไม่ยับยั้งการแสดงออกของยีน TMPRSS2, PIKfyve
และ cathepsin L
อภิปรายผล: ผลการทดสอบแสดงให้เห็นถึงประสิทธิภาพการต้านเชื้อไวรัส SARS-CoV-2 ของต�ารับยาแผนไทย
ทั้ง 3 ต�ารับ คุณสมบัติต้านไวรัสของต�ารับยาทั้ง 3 ชนิด ที่ 5 มก./มล. ไม่ได้มีความแตกต่างที่มีนัยส�าคัญ อย่างไรก็ตาม
ต�ารับยาจันทลีลาแสดงฤทธิ์ต้านไวรัสสูงกว่ายาต�ารับอื่น ๆ สอดคล้องกับการศึกษาก่อนหน้านี้ว่าฤทธิ์ต้านไวรัสอาจ
มาจากสมุนไพรรากปลาไหลเผือกซึ่งเป็นส่วนประกอบของสูตรต�ารับยาจันทลีลา ต�ารับยายับยั้งเอนไซม์ ACE2 และ
TMPRSS2 ในลักษณะที่ขึ้นกับขนาดยาเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุม นอกจากนี้ต�ารับยาจันทลีลายังแสดงให้เห็นถึง
การควบคุมการแสดงออกของยีน ACE2 ในเซลล์ปอดเพาะเลี้ยง (Calu-3)ลดลงอย่างมีนัยส�าคัญ ซึ่งเป็นกลไกที่ยับยั้ง
การเข้าสู่เซลล์ในระยะแรกของการติดเชื้อ
ข้อสรุปและข้อเสนอแนะ: ต�ารับยาประสะเปราะใหญ่ ต�ารับยาห้ารากและต�ารับยาจันทลีลามีฤทธิ์ต้าน
SARS-CoV-2 ที่ดี และควรพิจารณาใช้ต�ารับยาจันทลีลาในการทดสอบทางคลินิกเป็นยาลดไข้ในระยะแรกของการติดเชื้อ
ซึ่งนอกจากจะช่วยลดอาการไข้แล้ว ยังอาจสามารถลดการแพร่กระจายของเชื้อไวรัสในผู้ป่วยได้

ค�ำส�ำคัญ: ฤทธิ์ต้าน SARS-CoV-2, ACE2, ต�ารับยาประสะเปราะใหญ่, ต�ารับยาห้าราก, ต�ารับยาจันทลีลา