Page 159 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 20 ฉบับที่ 1
P. 159
J Thai Trad Alt Med Vol. 20 No. 1 Jan-Apr 2022 139
ในสารละลายตัวอย่างของกระชายซึ่งเป็นสารละลายสี เป็น เนื่องจากบ่งชี้ถึงสารที่ออกฤทธิ์หรือกลุ่มของสาร
เหลือง สีของปฏิกิริยาที่ปรากฏจึงเห็นเป็นสีส้ม) สาร ออกฤทธิ์หรือสารที่ได้จากการสกัดด้วยตัวท�าละลาย
พิโนสโตรบินที่พบในกระชายเป็นสารกลุ่มฟลาโวนอยด์ แล้วน�าไปใช้ประโยชน์ทางยาได้ การก�าหนดมาตรฐาน
ที่มีโครงสร้างทางเคมีชนิดฟลาวาโนน จึงให้ผลบวก ปริมาณเหล่านี้จึงต้องระบุว่า “ไม่น้อยกว่า’’
กับปฏิกิริยา Shinoda’s test การหาปริมาณความชื้นในสมุนไพร มี 2 วิธี คือ
การตรวจเอกลักษณ์ทางเคมีด้วยวิธีรงคเลข วิธี Azeotropic distillation ส�าหรับสมุนไพรที่มีสาร
ผิวบาง ใช้พิโนสโตรบินเป็นสารเทียบ ซึ่งสารดังกล่าว ระเหยได้อื่น ๆ นอกเหนือจากน�้า เช่น น�้ามันระเหย
เป็นองค์ประกอบทางเคมีชนิดหลักชนิดหนึ่งที่พบใน ง่าย และวิธี Gravimetric หรือ Loss on drying
กระชาย และเลือกใช้น�้ายาเอ็นพี/พีอีจีซึ่งเป็นน�้ายา ส�าหรับสมุนไพรที่มีน�้าเป็นองค์ประกอบชนิดเดียวที่
เฉพาะส�าหรับการตรวจสอบสารกลุ่มฟลาโวนอยด์ ระเหยได้ ดังนั้น การหาปริมาณความชื้นในกระชาย
[7]
เอ็นพี/พีอีจีเป็นน�้ายาตรวจวัดที่เตรียมแยกกัน กลไก จึงเลือกใช้วิธี Azeotropic distillation ตามหลักการ
ของปฏิกิริยาคือ เมื่อพ่นน�้ายาเอ็นพีซึ่งเป็นสารละลาย ที่กล่าวข้างต้น ตัวอย่างเครื่องยากระชายที่ได้จากร้าน
ไดฟินิลบอริกแอซิดบีตาเอทิลอะมิโนเอสเทอร์ใน ยาสมุนไพร จ�านวน 6 ตัวอย่าง มีค่าปริมาณความชื้น
เมทานอล ความเข้มข้นร้อยละ 1 จะท�าปฏิกิริยากับสาร อยู่ในช่วงร้อยละ 6.00-9.74 โดยปริมาตรต่อน�้าหนัก
ฟลาโวนอยด์ จะเกิดการเรืองแสง เมื่อส่องดูภายใต้ ส่วนตัวอย่างที่ได้จากแหล่งธรรมชาติ จ�านวน 11
แสงอัลตราไวโอเลตที่ความยาวคลื่น 366 นาโนเมตร ตัวอย่าง มีค่าปริมาณความชื้นอยู่ในช่วงร้อยละ 6.49-
และเพื่อพ่นน�้ายาพีอีจีซึ่งเป็นสารละลายโพลิเอทิลีน- 8.49 โดยปริมาตรต่อน�้าหนัก ค่าเฉลี่ยปริมาณความชื้น
ไกลคอล 4000 ในเอทานอล ความเข้มข้นร้อยละ 5 ของตัวอย่างจากร้านยาสมุนไพรและแหล่งธรรมชาติ
(พ่นทับ) จะเพิ่มความไวในการตรวจวัดหรือเพิ่มความ มีค่าเท่ากับ ร้อยละ 8.28 และ 7.59 โดยปริมาตรต่อ
เข้มของจุดสีของสาร น�้าหนัก ตามล�าดับ ซึ่งตัวอย่างจากร้านยามีแนวโน้ม
การประเมินคุณสมบัติทางเคมีฟิสิกส์ของ ปริมาณความชื้นสูงกว่าตัวอย่างจากแหล่งธรรมชาติ
กระชาย ปริมาณความชื้น ปริมาณเถ้ารวมและเถ้าที่ อันอาจเนื่องจากกระบวนการเก็บรักษา
ไม่ละลายในกรด เป็นคุณลักษณะทางฟิสิกส์ที่ควร การหาปริมาณสารสกัดด้วยตัวท�าละลายใน
ควบคุม เนื่องจากความชื้นที่ปริมาณสูงเกินจะเป็น สมุนไพร มี 2 แบบ คือ การสกัดโดยใช้ความร้อนด้วย
ปัจจัยเอื้อต่อการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์และอาจ วิธีสกัดต่อเนื่อง ได้แก่ ปริมาณสารสกัดด้วยเฮกเซน
เร่งการเสื่อมสลายของสารส�าคัญในสมุนไพร ส่วน ปริมาณสารสกัดด้วยคลอโรฟอร์ม และการสกัดโดย
ปริมาณเถ้าเป็นสิ่งชี้บ่งถึงการปนปลอมปนเปื้อน การ ไม่ใช้ความร้อนด้วยวิธีการหมัก เช่น ปริมาณสารสกัด
ก�าหนดมาตรฐานปริมาณเหล่านี้จึงต้องระบุว่า “ไม่ ด้วยแอลกอฮอล์ที่ความเข้มข้นต่าง ๆ ปริมาณสารสกัด
เกิน’’ ส่วนปริมาณน�้ามันระเหยง่าย ปริมาณสารสกัด ด้วยน�้า การเลือกใช้ตัวท�าละลายที่เหมาะสมในแต่ละ
ด้วยเอทานอลความเข้มข้นร้อยละ 95 ปริมาณสาร ชนิดขึ้นกับองค์ประกอบทางเคมีหรืออ้างอิงตามองค์
สกัดด้วยเอทานอลความเข้มข้นร้อยละ 50 และสาร ความรู้ดั้งเดิมในการใช้สมุนไพร การหาปริมาณสาร
สกัดด้วยน�้า เป็นสิ่งบ่งชี้ถึงคุณลักษณะทางเคมีที่ควร สกัดด้วยตัวท�าละลายในเครื่องยากระชายซึ่งได้จาก
