Page 68 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 17 ฉบับที่ 3

วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก Journal of Thai Traditional & Alternative Medicine
ปีที่ 17 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2562
418 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก Vol. 17 No. 3 September-December 2019
ปีที่ 17 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2562

นิพนธ์ต้นฉบับ

การวิเคราะห์คุณภาพทางเคมีของตำารับยาธาตุอบเชยด้วยโครมาโทกราฟี

ของเหลวสมรรถนะสูง

สิริพร สีนิลแท้ , จักรพงษ์ ชาวะหา , กุสุมา จิตแสง , ทรงพร จึงมั่นคง , ทวีศักดิ์ จึงวัฒนตระกูล ,
*
*
*
*
*
สุดารัตน์ หอมหวล , สุภัททรา รังสิมาการ , ระวิวรรณ แก้วอมตวงศ์
*
†
*,‡
คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี 34190
*
† กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข จังหวัดนนทบุรี 11000
‡ ผูรับผิดชอบบทความ: rawiwun.k@ubu.ac.th
้

บทคัดย่อ
ตำ�รับย�ธ�ตุอบเชยเป็นย�จ�กสมุนไพรที่อยู่ในบัญชีย�หลักแห่งช�ติ ใช้เพื่อบรรเท�อ�ก�รท้องอืด ท้องเฟ้อ
ซึ่งยังไม่เคยมีร�ยง�นก�รศึกษ�วิธีควบคุมคุณภ�พของตำ�รับ ก�รศึกษ�นี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นก�รตรวจสอบ
ชนิดส�รและห�ปริม�ณส�รเคมีบ่งชี้ของตำ�รับย�ธ�ตุอบเชยด้วยก�รใช้โครม�โทกร�ฟีของเหลวสมรรถนะสูง (High
Performance Liquid Chromatography; HPLC) ทำ�ก�รศึกษ�วิธีก�รวิเคร�ะห์คุณภ�พและปริม�ณตัวอย่�งย�ธ�ตุ
อบเชยด้วย HPLC พร้อมตรวจสอบคว�มใช้ได้ของวิธีด้วยก�รห�ค่�คว�มสัมพันธ์เชิงเส้นตรง ค่�คว�มถูกต้อง และ
ค่�คว�มแม่นยำ� จ�กก�รศึกษ�นี้พบว่�ตัวอย่�งย�ธ�ตุอบเชยประกอบด้วยส�ร gallic acid, ส�ร cinnamic acid, ส�ร
glycyrrhizin, ส�ร cinnamaldehyde และ ส�ร eugenol ทำ�ก�รพิสูจน์เอกลักษณ์ส�รเหล่�นี้โดยเปรียบเทียบกับส�ร
ม�ตรฐ�น กร�ฟม�ตรฐ�นของส�รเคมีบ่งชี้ (cinnamic acid, glycyrrhizin, eugenol) แสดงคว�มสัมพันธ์เชิงเส้นตรงที่
ดีในช่วงวิเคร�ะห์ (r ≥ 0.9950) ขีดจำ�กัดในก�รตรวจพบและขีดจำ�กัดในก�รห�ปริม�ณพบว่�อยู่ในช่วง 0.08 ถึง 0.24
2
ไมโครกรัม/มิลลิลิตร และ 0.30 ถึง 2.24 ไมโครกรัม/มิลลิลิตร ต�มลำ�ดับ ร้อยละส่วนเบี่ยงเบนม�ตรฐ�นสัมพัทธ์ของ
ก�รวิเคร�ะห์ภ�ยในวันเดียวกันอยู่ในช่วง 0.86 ถึง 3.51 และร้อยละส่วนเบี่ยงเบนม�ตรฐ�นสัมพัทธ์ของก�รวิเคร�ะห์
ระหว่�งวันอยู่ในช่วง 0.94 ถึง 6.03 ค่�ก�รกลับคืนของวิธีวิเคร�ะห์อยู่ในช่วงร้อยละ 85.27 ถึง 102.80 ก�รวิเคร�ะห์
ปริม�ณส�รเคมีบ่งชี้ในตัวอย่�งย�ธ�ตุอบเชยด้วยวิธี HPLC นี้ พบปริม�ณส�ร cinnamic acid 0.04 ถึง 0.11 ร้อยละ
้
้
โดยนำ�หนัก ปริม�ณส�ร glycyrrhizin 0.70 ถึง 3.15 ร้อยละโดยนำ�หนัก และปริม�ณส�ร eugenol 0.19 ถึง 3.38 ร้อย
้
ละโดยนำ�หนัก ต�มลำ�ดับ สรุปได้ว่�วิธีวิเคร�ะห์ในก�รศึกษ�นี้จึงเป็นวิธีที่ง่�ยและสะดวกในก�รวิเคร�ะห์คุณภ�พและ
ปริม�ณส�รในตำ�รับย�ธ�ตุอบเชย ทว่�ตำ�รับย�ธ�ตุอบเชยยังมีองค์ประกอบส่วนหนึ่งเป็นส�รกลุ่มโมโนเทอร์ปีนส์ซึ่ง
ไม่มีคุณสมบัติดูดกลืนแสงยูวี-วิสิเบิล จึงควรต้องห�วิธีก�รอื่นร่วมวิเคร�ะห์ด้วย

คำ�สำ�คัญ: ย�ธ�ตุอบเชย, โครม�โทกร�ฟีของเหลวสมรรถนะสูง, ส�รเคมีบ่งชี้

Received date 14/05/19; Revised date 03/08/19; Accepted date 24/09/19

418