Page 213 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 17 ฉบับที่ 3
P. 213

J Thai Trad Alt Med                                   Vol. 17  No. 3  Sept-Dec 2019  563




            แบบช่อแยกแขนง แผ่กระจำย ช่อย่อยแบบช่อกระจุก   ข้ำวหลำมตัด มี 3 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 1 เม็ด ก้ำน
            กระจุกละ 4-5 ดอก ดอก สีเขียวถึงสีขำวอมเหลือง   เกสรเพศเมียพับลงเล็กน้อย ยอดเกสรเพศเมียมี 3

            ก้ำนดอกยำว 3-3.5 เซนติเมตร กลีบรวม 6 กลีบ   แฉก แฉกมักพองกลม ผล แบบผลแห้งเมล็ดล่อน รูป
            วงนอก 3 กลีบ วงใน 3 กลีบ รูปรี กว้ำง 1.2-1.5   ขอบขนำนแกมรูปรี กว้ำง 7-8 มิลลิเมตร ยำว 8-9
            เซนติเมตร ยำว 2-2.5 เซนติเมตร เกสรเพศผู้ 9 อัน   มิลลิเมตร ปลำยทั้ง 2 ข้ำงเว้ำบุ๋มเป็นสำมมุม มีปีกกว้ำง

            สั้นกว่ำกลีบรวม รังไข่เหนือวงกลีบ มี 3 ช่อง แต่ละช่อง  ประมำณ 3 มิลลิเมตร มีเส้นตำมยำวใกล้ขอบ เมล็ด
            มีออวุล 1 เม็ด ก้ำนเกสรเพศเมียโค้งพับลง ยอดเกสร  รูปไข่กว้ำง สีน�้ำตำลด�ำ [2-4]
            เพศเมียมี 3 แฉก แฉกมักพองกลม ผล แบบผลแห้ง        3.  ต้นโกฐน�้ำเต้ำชนิด R. tanguticum (Max-

            เมล็ดล่อน รูปขอบขนำนแกมรูปรี กว้ำง 7-9 มิลลิเมตร   im. ex Regel) Maxim. ex Balf. เป็นไม้ล้มลุกอำยุ
            ยำว 0.8-1 เซนติเมตร เป็นสำมมุม มีปีกกว้ำงประมำณ   หลำยปี สูง (0.6-)1.5-2 เมตร รำกและเหง้ำอ้วนสั้น สี
            3 มิลลิเมตร ใกล้ขอบมีเส้นตำมยำว เมล็ด รูปไข่   เหลือง ล�ำต้นอ้วนสั้น กลวง เปลือกเป็นร่องตำมยำว

            กว้ำง [2-4]                                 ไม่มีขนหรือมีขนสั้นนุ่ม ข้อพองออก ใบ เป็นใบเดี่ยว
                 2.  ต้นโกฐน�้ำเต้ำชนิด R. palmatum L. เป็นไม้  ใบที่โคนต้นเรียงเวียนอำจมีน้อย หนำแน่น หรือออก

            ล้มลุกอำยุหลำยปี สูง 1.5-2 เมตร รำก เหง้ำ และล�ำต้น  เป็นกระจุก ใบค่อนข้ำงกลมหรือรูปไข่กว้ำง ยำว 30–60
            อ้วนสั้น ล�ำต้นกลวง เปลือกเป็นร่องตำมยำว มีขนสี  เซนติเมตร ปลำยแฉกแหลม โคนรูปกึ่งหัวใจ ขอบหยัก
            ขำว ข้อพองออก เกือบเรียบหรือมีขนคำย ใบ เป็นใบ  เป็นแฉกแบบนิ้วมือ 5 แฉก 3 แฉกกลำงหยักลึกแบบ

            เดี่ยว เรียงเวียน ที่โคนต้นอำจมีน้อย หนำแน่น หรือ  ขนนก มีขนสั้นนุ่มทำงด้ำนล่ำง ด้ำนบนมีปุ่มเล็ก ๆ
            ออกเป็นกระจุก ใบค่อนข้ำงกลม ขนำดใหญ่ เส้นผ่ำน  หรือมีขนสีขำว มีเส้นโคนใบ 3-5 เส้น ใบที่อยู่เหนือโคน

            ศูนย์กลำง 40–60 เซนติเมตร ปลำยแฉกเรียวแหลม   ต้นขึ้นมำเรียงสลับ มีขนำดค่อย ๆ เล็กลง หยักเป็น
            โคนรูปหัวใจ ขอบหยักเป็นแฉกแบบนิ้วมือหรือแบบ  แฉกมำก ก้ำนใบที่โคนต้นคล้ำยทรงกระบอก ยำว
            ขนนก มีขนสั้นนุ่มด้ำนล่ำง ด้ำนบนมีขนสีขำวถึงมีปุ่ม  เกือบเท่ำแผ่นใบ มีปุ่มเล็ก ๆ หนำแน่น หูใบเป็นปลอก

            เล็ก ๆ มีเส้นโคนใบ 5 เส้น ใบที่อยู่เหนือโคนต้นขึ้นมำ  ขนำดใหญ่หุ้มล�ำต้น มีขนสั้นนุ่มด้ำนนอก ช่อดอก
            ขนำดค่อย ๆ เล็กลง และเรียงสลับห่ำง ๆ หรือไม่มี   แบบช่อแยกแขนง แขนงชิดกัน ดอก สีแดงอมม่วง
            ก้ำนใบที่โคนต้นคล้ำยทรงกระบอก ยำวเกือบเท่ำแผ่น  อำจพบมีสีแดงอ่อน ก้ำนดอกเรียวยำว 2-3 เซนติเมตร

            ใบ มีปุ่มเล็ก ๆ อยู่หนำแน่น หูใบเป็นปลอกขนำดใหญ่   กลีบรวม 6 กลีบ รูปเกือบกลม วงนอก 3 กลีบ วงใน
            อำจกว้ำงถึง 15 เซนติเมตร ด้ำนนอกมีขนหนำแน่น ช่อ  3 กลีบ โตกว่ำวงนอกประมำณ 2 มิลลิเมตร เกสรเพศ
            ดอก แบบช่อแยกแขนง แขนงชิดกัน มีขนสั้นนุ่มหนำ  ผู้มักมี 9 อัน รังไข่เหนือวงกลีบ รูปไข่กว้ำง มี 3 ช่อง

            แน่น ก้ำนดอกเรียวยำว 2-2.5 เซนติเมตร ดอก สีแดง  แต่ละช่องมีออวุล 1 เม็ด ก้ำนยอดเกสรเพศเมียสั้น
            แกมสีม่วง หรืออำจพบสีขำวแกมสีเหลือง กลีบรวม 6   ยอดเกสรเพศเมียมี 3 แฉก แฉกมักพองกลม ผล แบบ

            กลีบ วงนอก 3 กลีบ วงใน 3 กลีบ รูปรีถึงรูปเกือบกลม   ผลแห้งเมล็ดล่อน รูปขอบขนำนแกมรูปรีถึงรูปขอบ
            ขนำดเล็กกว่ำ 2 มิลลิเมตร เกสรเพศผู้ 9 อัน สั้นกว่ำ  ขนำน กว้ำง 7-8 มิลลิเมตร ยำว 0.8-1 เซนติเมตร เป็น
            กลีบรวม รังไข่เหนือวงกลีบ รูปคล้ำยสี่เหลี่ยม  สำมมุม มีปีกกว้ำง 2-3 มิลลิเมตร มีเส้นตำมยำวใกล้
   208   209   210   211   212   213   214   215   216   217   218