Page 186 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 19 ฉบับที่ 3

732 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 19 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2564

ตารางที่ 2 สรรพคุณและข้อมูลสนับสนุนทางเภสัชวิทยาของสมุนไพรในสูตรยาพอกสมุนไพร

สมุนไพร
ในสูตรยาพอกสมุนไพร สรรพคุณ ข้อมูลสนับสนุน

ไพล เหง้า มีสรรพคุณขับโลหิตร้ายทั้งหลาย องค์ประกอบทางเคมีของไพล ได้แก่ น�้ามันระเหยง่าย สาร
ให้ตกเสีย ขับระดูสตรี แก้ฟกช�้า เคล็ด สีเหลือง cassumunarins, curcumin และสารกลุ่มฟีนิล-

ขัดยอก ข้อเท้าแพลง รักษาโรคเหน็บชา บิวทานอยด์ หลายชนิด โดยการทดสอบฤทธิ์ต้านการ
แก้ปวดเมื่อกล้ามเนื้อ แก้ปวดท้อง บิด อักเสบของสารบริสุทธิ์ 3 ชนิด ที่แยกได้จากเหง้าไพล
เป็นมูกเลือด และใช้ต้มน�้าอาบหลังค ได้แก่ terpinene-4-ol, α-terpinene และ (E)1-(3,
ลอด รักษาอาการปวดเมื่อย ฟกช�้า ลด 4-dimethoxyphenyl) but-3-en-1-ol ซึ่งเป็นสาร
อาการอักเสบ บวม เส้นตึง เมื่อยขบ ฟีนิลบิวตานอยด์ การทดสอบฤทธิ์ต้านการอักเสบและ
เป็นยาชาเฉพาะที่ บรรเทาปวด พบว่าเป็นผลจากสาร (E)1-(3 ,4-dime-
[36]
thoxyphenyl) but-3-en-1-ol มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ
เป็น 2 เท่าของยามาตรฐาน diclofenac โดยออกฤทธิ์
ยับยั้งเอนไซม์ cyclooxygenase และ lipooxygenase จาก

การศึกษาผลของการลดการอักเสบในสัตว์ทดลองโดยวิธี
ต่าง ๆ พบว่า สามารถลดอาการบวมของอุ้งเท้าหนูจากการ
ฉีดคาราจีแนน และลดอาการอักเสบของใบหูหนูจากการ
[7]
ทากรด arachinodic
ข่า เหง้าแก่ มีสรรพคุณขับลม บ�ารุงธาตุ ข่ามีสารออกฤทธิ์ คือ 1’-acetoxychavicol acetate,
เป็นยาระบายอ่อนๆ แก้ไอ ช่วยย่อย 1’-acetoxyeugenol acetate และ eugenol ช่วยลดการ
อาหาร แก้บิด แก้ปวดท้องจุกเสียด แก้ อักเสบ และสมุนไพรต�ารับที่มีข่าเป็นส่วนประกอบมีฤทธิ์
โรคปวดข้อ แก้ฟกบวม ใช้ภายนอกทา ลดการอักเสบได้ สารสกัดข่าสามารถยับยั้งการสลาย
รักษากลากเกลื้อน แก้ไฟไหม้ แก้น�้า ของกระดูกอ่อน โดยพบสารออกฤทธิ์ คือ p-hydroxy-
ร้อนลวก แก้ลมพิษ แก้โรคน�้ากัดเท้า [36] cinnamaldehyde ซึ่งแยกได้จากสารสกัดข่าด้วยอะซีโตน
มีฤทธิ์ยับยั้งการสลาย hyaluronan (HA), sulfated gly-

cosaminoglycans (s-GAGs) และ matrix metallopro-
teinase (MMPs) จากเนื้อเยื่อกระดูกอ่อน แสดงว่า สาร
p-hydroxycinnamaldehyde จากข่ามีศักยภาพที่จะพัฒนา
ไปใช้รักษาอาการข้ออักเสบได้ [8]

ขมิ้นชัน เหง้า ใช้ภายใน ช่วยเจริญอาหาร ยา สารเคอร์คูมินในขมิ้นชันนั้นมีฤทธิ์ต่อต้านกระบวนการ
บ�ารุงธาตุ แก้ท้องอืดเฟ้อ แน่นจุกเสียด อักเสบ โดยสารเคอร์คูมินนี้จะเข้าไปช่วยยับยั้งการหลั่ง
สมานแผลในกระเพาะอาหาร แก้ท้อง สาร Cyclooxygenase-2 หรือ cox-2 ในน�้าไขข้อ (ซึ่ง
เสีย แก้บิด ใช้ภายนอก ช่วยลดอาการ cox-2 เป็นเอนไซม์ที่จะหลั่งออกมาเมื่อเกิดการอักเสบ