Page 134 - วารสารการแพทย์แผนไทย ปีที่ 20 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2565
P. 134
548 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 20 ฉบับที่ 3 กันยายน-ธันวาคม 2565
[5]
sitosterol เป็นองค์ประกอบ ดังนั้นในการศึกษานี้ นั้น หมายถึง สิ่งที่คงเหลืออยู่จากการเผาไหม้อย่าง
จึงได้เลือกใช้สาร orientin เป็นสารเทียบ (marker) สมบูรณ์ เถ้าของพืชส่วนใหญ่ประกอบด้วยด่าง ใน
ในการตรวจสอบองค์ประกอบทางเคมีของใบชะมวง รูปคาร์บอเนต (carbonate) ฟอสเฟต (phosphate)
แห้ง ส�าหรับผลการพิสูจน์เอกลักษณ์ทางเคมีด้วยวิธี คลอไรด์ (chloride) และซัลเฟต (sulphate) ปริมาณ
Thin Layer Chromatography โดยท�าปฏิกิริยากับ เถ้ารวม เป็นการบ่งบอกถึงคุณสมบัติทางกายภาพของ
สารละลายทดสอบ NP/PEG ซึ่งเป็นสารเคมีที่ให้ผล สมุนไพรตามธรรมชาติ เถ้าของพืชมีการละลายได้ดีใน
บวกในการท�าปฏิกิริยากับสารกลุ่ม flavonoids จาก hydrochloric acid มีสารคงเหลือจากการเผาไหม้
ผลการทดสอบ พบว่าสารสกัดด้วยเอทานอลจากใบ น้อย การวิเคราะห์ปริมาณเถ้าที่ไม่ละลายในกรดจึง
ชะมวงแห้งมีองค์ประกอบทางเคมี 10 ชนิด และพบ เป็นวิธีตรวจสอบสิ่งแปลกปลอมที่เป็นสารอนินทรีย์
ว่ามีตัวอย่าง จ�านวน 13 ตัวอย่าง ตรวจพบสารที่มีค่า เช่น หิน กรวด หรือทราย ที่เกิดขึ้น ในกระบวนการ
hR f และสีตรงกันกับสารมาตรฐาน orientin ที่ค่า hR f เก็บเกี่ยวและท�าความสะอาด หรืออาจมีสิ่งแปลก
เท่ากับ 71-72 (ตารางที่ 2 และภาพที่ 2) ส�าหรับตัวอย่าง ปลอมที่ได้จากปุ๋ยเคมี การก�าหนดมาตรฐานปริมาณ
ใบชะมวง จ�านวน 4 ตัวอย่าง ที่เก็บมาจากจังหวัดทาง เหล่านี้จึงต้องระบุว่า “ไม่เกิน’’ โดยทั่วไปสมุนไพร
ภาคใต้ ได้แก่ จังหวัดตรัง จังหวัดสุราษฎร์ธานี และ ไม่ควรมีปริมาณความชื้นมากกว่าร้อยละ 10 โดยน�้า
จังหวัดนครศรีธรรมราช นั้น ได้ผ่านการตรวจพิสูจน์ หนัก ปริมาณเถ้ารวมจะมีค่าอยู่ที่ร้อยละ 1-20 โดยน�้า
เอกลักษณ์ทางเภสัชเวชแล้วว่าเป็นใบชะมวงจริง แต่ หนัก และปริมาณเถ้าที่ไม่ละลายในกรดจะมีค่าอยู่ที่
เป็นอีกสายพันธุ์หนึ่ง โดยนักพฤกษศาสตร์ ห้องปฏิบัติ ร้อยละ 1-10 โดยน�้าหนัก [16-21] ส่วนการวิเคราะห์
การพิพิธภัณฑ์พืช สถาบันวิจัยสมุนไพร มีโครมาโท- ปริมาณสารสกัดด้วยตัวท�าละลาย ในการศึกษานี้เลือก
แกรมต่างไปจาก 13 ตัวอย่าง ที่กล่าวมาข้างต้น ทั้งนี้ ใช้น�้าและเอทานอล 95% เป็นตัวท�าละลาย ปริมาณสิ่ง
อาจเป็นเพราะความแตกต่างของสายพันธุ์ อายุต้น สกัดด้วยน�้า และปริมาณสิ่งสกัดด้วยเอทานอล 95%
สมุนไพร ระยะเวลาในการเก็บเกี่ยว สภาพดินและแร่ เป็นสิ่งบ่งชี้ถึงคุณภาพทางเคมี เนื่องจากบ่งชี้ถึงสาร
ธาตุ หรืออาจจะเป็นเพราะสภาพภูมิประเทศหรือภูมิ ที่ออกฤทธิ์หรือกลุ่มของสารออกฤทธิ์หรือสารที่ได้
อากาศ ซึ่งต้องมีการศึกษาต่อไป จากการสกัดด้วยตัวท�าละลายแล้วน�าไปใช้ประโยชน์
การประเมินคุณสมบัติทางกายภาพและทางเคมี ทางยาได้ การหาปริมาณสารส�าคัญในใบชะมวงแห้ง
ของใบชะมวง ปริมาณความชื้นด้วยวิธี gravimetric ในการศึกษานี้ได้วิเคราะห์ปริมาณโพลีฟีนอลรวม
ปริมาณเถ้ารวมและเถ้าที่ไม่ละลายในกรด การก�าหนด เนื่องจากสารกลุ่ม phenolic ในสารสกัดใบชะมวงเป็น
[7]
ปริมาณความชื้นมีความส�าคัญในการควบคุมคุณภาพ สารที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ การก�าหนดมาตรฐาน
ทางเคมีเนื่องจากความชื้นมีผลต่อความคงสภาพของ ปริมาณเหล่านี้จึงต้องระบุว่า “ไม่น้อยกว่า’’ จากผล
ตัวอย่าง ถ้ามีความชื้นมากจะท�าให้สมุนไพรเกิดการ การทดสอบเมื่อศึกษาคุณสมบัติทางกายภาพและทาง
ปนเปื้อนเชื้อจุลินทรีย์และเชื้อราได้ง่าย รวมทั้งอาจ เคมีในใบชะมวงแห้ง จ�านวน 17 ตัวอย่าง โดยวิเคราะห์
เกิดปฏิกิริยาการสลายตัวด้วยน�้า (hydrolysis) ท�าให้ ปริมาณความชื้นด้วยวิธี gravimetric ปริมาณเถ้า
องค์ประกอบทางเคมีเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ส่วนเถ้า รวม ปริมาณเถ้าที่ไม่ละลายในกรด ปริมาณสิ่งสกัด
