Page 192 - วารสารกรมการแพทย์แผนไทยฯ ปีที่ 20 ฉบับที่ 1

172 วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ ทางเลือก ปีที่ 20 ฉบับที่ 1 มกราคม-เมษายน 2565

ของต�ารับยานี้ อาจมีการสะสมและเกิดพิษได้ ควร ผลต่อการออกฤทธิ์ของยาได้ และควรระวังการใช้ในผู้
ระวังการใช้ร่วมกับยา phenytoin, propranolol, สูงอายุ ผลข้างเคียงของยาธรณีสัณฑะฆาต อาจเกิด
theophylline และ rifampicin เนื่องจากพริกไทยจะ อาการวิงเวียน ปวดศีรษะ มวนท้อง คลื่นไส้ อาเจียนได้

เกิดอันตรกิริยา (drug interaction) กับยาเหล่านี้ ส่ง

ตารางที่ 1 ฤทธิ์ต้านการอักเสบและระงับปวดของสมุนไพรบางชนิด ที่เป็นส่วนประกอบของตำารับยาธรณีสัณฑะฆาต

ชื่อสมุนไพร งานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับฤทธิ์ต้านอักเสบและระงับปวด
พริกไทยล่อน หรือพริกไทยขาว มีชื่อเรียก piperine สารสกัดเอทานอลและสารสกัดเฮกเซนจากพริกไทยล่อน มีฤทธิ์
ทางวิทยาศาสตร์ว่า Piper nigrum L. ระงับปวด และการอักเสบที่แรง ในหนูทดลอง และยับยั้ง lipopolysac-
[13]
สารสำาคัญคือ piperine charide (LPS) ในการเหนี่ยวนำาการสร้าง TNF-α, IL-6, IL-1b และ PGE
2
จากเซลล์ไมโครเกลีย BV2 piperine ยับยั้ง IL-1b ในการเหนี่ยวนำาการ
[14]
สร้าง PGE และ nitric oxide (NO) จากเซลล์กระดูกอ่อนของผู้ป่วยข้ออักเสบ
2
และลดการสร้าง matrix metalloproteinases (MMP), nitric oxide synthase
(iNOS) และ cyclooxyganse-2 (COX-2) ได้อย่างมีนัยสำาคัญ [15]

ดอกจันทน์์ มีเรียกชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า สารสกัดจากดอกจันทน์์ (170 มก./กก. p.o.) มีฤทธิ์ต้านการอักเสบในหนู
Myristica fragrans Houtt ได้เทียบเท่ากับยา indomethacin 10 มก./กก.p.o. ซึ่งสารที่มีฤทธิ์ต้านอักเสบ
สารสำาคัญคือ myristicin ของจันทน์เทศ คือ myristicin และสามารถยับยั้ง LPS เหนี่ยวนำาการหลั่ง
[16]
TNF-α, IL-6, IL-1b และ NO จากเซลล์ไลน์ RAW 264.7 [17]
ดอกกานพลู มีชื่อเรียกทางวิทยาศาสตร์ สารสกัดเอทานอลของดอกกานพลูที่ความเข้มข้น 50 มก./กก. มีฤทธิ์
ว่า Syzygium aromaticum (L.) Merrill ระงับปวดได้ดีที่สุด และมีฤทธิ์ต้านอักเสบ โดยยับยั้งการบวมที่อุ้งเท้าหนูได้
[18]
& Perry 42% ฤทธิ์ระงับปวดของสาร eugenol จากดอกกานพลูมีกลไกเกี่ยวข้อง
สารสำาคัญคือ eugenol กับการยับยั้ง voltage-activated Na and Ca channels และ high-voltage
+
2+
-activated-Ca -channel [19]
2+
เหง้าขิง มีชื่อเรียกทางวิทยาศาสตร์ว่า สารสกัดจากเหง้าขิง (200-400 มก./กก.) มีผลลดการอักเสบ จากการ
Zingiber officinale Roscoe ทดลองในหนูที่เหนี่ยวนำาให้เกิดภาวะลำาไส้ใหญ่อักเสบ พบว่าสารสกัดจาก
เหง้าขิง ลดการอักเสบ โดยลดการปล่อยเอนไซม์ myeloperoxidase (MPO)
[20]
และลดการสร้าง TNF-α และ PGE และพบว่าการบริโภคขิงสดขนาด 2
2
กรัมต่อวัน ช่วยลดอาการปวดกล้ามเนื้อได้อย่างมีนัยสำาคัญ
[21]
รากชะเอมเทศ มีชื่อเรียกทางวิทยาศาสตร์ สารสกัดเมทานอลของชะเอมเทศ มีฤทธิ์ต้านอักเสบที่ความเข้มข้น 200
ว่า Glycyrrhiza glabra L สารสำาคัญคือ มก./กก. ยับยั้งการเคลื่อนที่ของเม็ดเลือดขาวและการบวมของอุ้งเท้าหนู
glycyrrhizin ทดลอง (46.86%) ได้อย่างมีนัยสำาคัญ ฤทธิ์ต้านอักเสบนี้เทียบเท่ากับ in-
domethacin ที่ 10 มก./กก และสามารถยับยั้ง LPS เหนี่ยวนำาการสร้าง
[22]
iNOS, COX-2 mRNA การสร้าง NO, TNF-α, IL-1b, IL-6 จากเซลล์ไลน์
RAW 264.7 ได้อย่างมีนัยสำาคัญ [23]
รากเจตมูลเพลิงแดง มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ สารสกัด plumbagin ซึ่งเป็นสารสำาคัญจากรากเจตมูลเพลิงแดง ที่ขนาด
้[24]
ว่า Plumbago indica L ความเข้มข้น 100 มคก./มล. มีฤทธิ์ยับยั้งการอักเสบได และสารสกัด
plumbagin (2-10 mM) สามารถยับยั้ง IL-1b ในการกระตุ้นให้เกิดการหลั่ง
NO และ PGE จากเซลล์กระดูกอ่อน ของคนได้อย่างมีนัยสำาคัญ
[25]
2